કોરોનાવાયરસથી સંક્રમિત થયા પછી, સમગ્ર વિશ્વમાં લોકોમાં વિવિધ રોગોના લક્ષણો જોવા મળી રહ્યા છે. દર્દીઓમાં કોવિડ પછીના લક્ષણો ઝડપથી બહાર આવી રહ્યા છે. જોકે આ રોગનો કોરોનાવાયરસ ચેપ સાથે કોઈ સંબંધ નથી. દર મહિને રિકેટ્સના 12 કેસ હોસ્પિટલમાં આવી રહ્યા છે. રિકેટ્સ અથવા શુષ્ક રોગ એ હાડકાનો એક ગંભીર રોગ છે જે મુખ્યત્વે શરીરમાં વિટામિન ડીની ઉણપને કારણે થાય છે. આ રોગ મોટેભાગે એવા બાળકોમાં જોવા મળે છે જેમની ઉંમર 2 થી 14 વર્ષ છે. રિકેટ્સની સમસ્યામાં બાળકોના હાડકાં નબળા પડી જાય છે અને તેના કારણે હાડકાં કે સાંધામાં દુખાવો સહિત ઘણી ગંભીર સમસ્યાઓ થઈ શકે છે. બાળકોમાં રિકેટ્સ શું છે ? આ રોગના લક્ષણો શું છે અને રિકેટ્સની સારવાર કેવી રીતે થાય છે ? ચાલો આ વિશે વિગતવાર જાણીએ.
રિકેટ્સ અથવા શુષ્ક રોગ શું છે ?
બાળકોમાં રિકેટ્સ અથવા શુષ્ક રોગ એ એક ગંભીર રોગ છે જે વિટામિન ડી, કેલ્શિયમ અને ફોસ્ફરસની ઉણપને કારણે થાય છે. આ સિવાય આનુવંશિક કારણોસર બાળકોમાં રિકેટ્સ રોગ પણ જોવા મળે છે. વિટામિન ડી શરીરને ખોરાકમાંથી કેલ્શિયમ અને ફોસ્ફરસ શોષવામાં મદદ કરે છે. આવી સ્થિતિમાં શરીરમાં વિટામિન ડીની ઉણપને કારણે આ તત્વોની પણ ઉણપ થઈ જાય છે. વિટામિન ડી, કેલ્શિયમ અને ફોસ્ફરસની ઉણપથી હાડકાં નબળા પડે છે, જેના કારણે બાળકોમાં રિકેટ્સ થાય છે. માત્ર વિટામિન ડીની ઉણપ દૂર કરવાથી રિકેટ્સ સરળતાથી મટી જાય છે, પરંતુ આનુવંશિક કારણોસર અથવા શરીરની અન્ય કોઈ સમસ્યાને કારણે રિકેટ્સ અથવા શુષ્ક રોગના કિસ્સામાં, સારવારની પ્રક્રિયા લાંબી હોઈ શકે છે. રિકેટ્સ મોટે ભાગે બાળકોમાં થાય છે, પરંતુ જો તેની યોગ્ય રીતે સારવાર ન કરવામાં આવે તો તેના લક્ષણો પુખ્ત વયના લોકોમાં પણ રહે છે. જો રિકેટ્સની સમસ્યા ગંભીર હોય તો દર્દીઓને સર્જરીની પણ જરૂર પડી શકે છે. આ રોગ લાંબા સમય સુધી ઘરની અંદર રહેવાથી પણ થઈ શકે છે, જે બાળકોનું શરીર સૂર્યના કિરણોથી યોગ્ય રીતે સંપર્કમાં નથી આવતું, તેમને વિટામિન ડીની ઉણપનું જોખમ રહેલું છે અને તેના કારણે તેમને રિકેટ્સ થઈ શકે છે. કેટલાક કિસ્સામાં કુપોષણને કારણે બાળકોમાં રિકેટ્સની સમસ્યા પણ જોવા મળે છે.
રિકેટ્સ અથવા શુષ્ક રોગનું કારણ શું છે ?
નવજાત બાળકને માતાના દૂધમાંથી પોષણ મળે છે પરંતુ જ્યારે બાળક 6 મહિનાનું હોય ત્યારે તેને પૂરક ખોરાકની જરૂર પડે છે. બાળકોને યોગ્ય પોષણના અભાવને કારણે, તેમના શરીરમાં વિટામિન ડીનો અભાવ થાય છે, જેના કારણે ખોરાકમાંથી કેલ્શિયમ અને ફોસ્ફરસનું શોષણ યોગ્ય રીતે થતું નથી. તેના કારણે બાળકોના હાડકાં નબળા પડે છે અને તેમને રિકેટ્સની સમસ્યા રહે છે. શરીરમાં વિટામિન ડીની ઉણપ, કુપોષણ ઉપરાંત રિકેટ્સ રોગના અન્ય ઘણા કારણો છે. તો ચાલો આપણે જાણીએ રિકેટ્સ અથવા શુષ્ક રોગની સમસ્યાના મુખ્ય કારણો વિશે.
શરીરમાં વિટામિન ડી, કેલ્શિયમ અને ફોસ્ફરસનો અભાવ.
- સૂર્યપ્રકાશના અભાવને કારણે.
- સેલિયાક રોગને કારણે રિકેટ્સ રોગ.
- કિડનીની સમસ્યાને કારણે રિકેટ્સ.
- વાયુ પ્રદૂષણના ઉંચા સ્તરવાળી જગ્યાએ રહેવાને કારણે.
- આનુવંશિક કારણોસર રિકેટ્સ.
- શરીરમાં ચયાપચય સંબંધિત સમસ્યાઓના કારણે.
- રિકેટ્સ અથવા શુષ્ક રોગના જોખમી પરિબળો
કેટલાક બાળકોને જન્મથી જ રિકેટ્સનું જોખમ રહે છે. બાળકોમાં રિકેટ્સ અથવા શુષ્ક રોગ માટે મુખ્ય જોખમ પરિબળો આ મુજબ છે.
કાળી ત્વચા બાળકોમાં રિકેટ્સનું જોખમ વધારે છે. આ પ્રકારની ત્વચા ધરાવતા બાળકોમાં મેલાનિનને કારણે સૂર્યપ્રકાશમાંથી વિટામિન ડીનું ઉત્પાદન ઓછું થાય છે. આ કારણે, વિટામિન ડીની ઉણપ છે અને રિકેટ્સનું જોખમ વધે છે.
ગર્ભાવસ્થા દરમિયાન માતાના શરીરમાં વિટામિન ડીનો અભાવ બાળકોમાં રિકેટ્સનું જોખમ વધારે છે. ઘણી વખત જન્મથી બાળકોમાં રિકેટ્સની સમસ્યા હોય છે અથવા થોડા સમય પછી બાળકો આ ગંભીર સમસ્યાનો શિકાર બને છે.
પ્રિમેચ્યોર ડિલિવરી, એટલે કે અકાળ જન્મ, બાળકોમાં રિકેટ્સનું જોખમ પણ વધારે છે.
નબળા પોષણને કારણે બાળકોમાં રિકેટ્સ થવાનું જોખમ.
એચ.આય.વી સંક્રમણની સારવાર માટે વપરાતી એન્ટિરેટ્રોવાયરલ અને અન્ય દવાઓના ઉપયોગને કારણે બાળકોમાં રિકેટ્સનું જોખમ પણ વધી જાય છે.
ભૌગોલિક સ્થળોના બાળકો જ્યાં ઓછો સૂર્યપ્રકાશ હોય છે તેમને રિકેટ્સ થવાની સંભાવના વધારે હોય છે.
રિકેટ્સ અથવા શુષ્ક રોગના લક્ષણો
બાળકો રિકેટ્સ અથવા શુષ્ક રોગથી પીડાતા હોય ત્યારે તેમને હાડકામાં ઘણી સમસ્યાઓ હોય છે. રિકેટ્સને કારણે, બાળકોને ઓસ્ટીયોપોરોસિસ, ઘૂંટણ અને પગ વળાંક જેવા ઘણા ગંભીર લક્ષણો જોવા પડે છે. બાળકો જ્યારે રિકેટ્સ અથવા શુષ્ક રોગથી પીડાતા હોય ત્યારે જોવા મળતા મુખ્ય લક્ષણો આ મુજબ છે.
- – હાડકાંમાં નબળાઇ.
- – હાડકામાં વણાંક.
- – બાળકોના વિકાસમાં સમસ્યાઓ.
- – કરોડરજ્જુ અને પગના હાડકાંમાં દુખાવો.
- – સ્નાયુઓની નબળાઇ.
- – બ્રેસ્ટબોન પ્રોજેક્શન.
- – હાડકાં સરળતાથી તૂટવા .
- – કોણી અને કાંડાના પહોળા.
- – વિકલાંગતા સમસ્યા.
- શુષ્ક રોગ અથવા રિકેટ્સની સારવાર
રિકેટ્સથી પીડાતા બાળકોની સારવાર માટે, ડોકટરો શરીરમાં કેલ્શિયમ, ફોસ્ફરસ અને વિટામિન ડીની માત્રા વધારવા માટે દવાઓ આપે છે. આ ઉપરાંત, સૂર્યપ્રકાશના સંપર્કમાં વધારો કરવાની પણ સલાહ આપવામાં આવે છે. બાળકોના આહારમાં વિટામિન ડી સહિત કેલ્શિયમ અને ફોસ્ફરસના પ્રમાણમાં વિશેષ ધ્યાન આપવું જોઈએ. સામાન્ય રીતે, કેટલીક દવાઓ અને આહાર લઈને આ રોગ મટાડી શકાય છે. જે બાળકોને ગંભીર સમસ્યાઓ હોય તેમને ઓપરેશન સારવારની જરૂર પડી શકે છે.
રિકેટ્સ અથવ શુષ્ક રોગને કેવી રીતે અટકાવવો ?
બાળકોમાં રિકેટ્સ અટકાવવા માટે, તેમના આહાર વિશે ખાસ કાળજી લેવી જોઈએ. સગર્ભા સ્ત્રીઓ જેમને વિટામિન ડીની ઉણપ હોય તેઓએ નિયમિતપણે વિટામિન ડી, કેલ્શિયમ અને ફોસ્ફરસ પૂરક લેવું જોઈએ. આ ઉપરાંત, બાળકને દરરોજ લગભગ 10 થી 15 મિનિટ સુધી સૂર્યપ્રકાશમાં રાખવા જોઈએ. જો તમને તમારા બાળકોમાં રિકેટ્સ અથવા શુષ્ક રોગના લક્ષણો દેખાય, તો તરત જ તમારા ડોક્ટરની સલાહ લો.