ફાલ્ગુન શુક્લ પક્ષની પૂર્ણિમા છે. શાસ્ત્રોમાં ફાલ્ગુન પૂર્ણિમાનું ધાર્મિક, સામાજિક-સાંસ્કૃતિક મહત્વ છે. ધાર્મિક માન્યતા મુજબ ફાલ્ગુન પૂર્ણિમાના દિવસે સ્નાન અને દાન કરવાથી વ્રત કરવાથી મનુષ્યના કષ્ટોનો નાશ થાય છે, ભગવાન વિષ્ણુની તેમના પર વિશેષ કૃપા હોય છે.આ દિવસે ખરાબ પર ભલાઈનો દિવસ પણ છે એટલે કે આ દિવસે હોલિકા દહન કરવામાં આવશે. . હોલિકાનો આ તહેવાર પ્રાચીન સમયથી ઉજવવામાં આવે છે. હોળી (હોળી 2022) બે દિવસ માટે ઉજવવામાં આવે છે, હોલિકા દહન પ્રથમ દિવસે કરવામાં આવે છે. જ્યારે બીજા દિવસે ગુલાલ-અબીરથી હોળી રમવામાં આવે છે. આ વખતે હોળી 17-18 માર્ચે ઉજવવામાં આવશે.
જ્યાં એક તરફ જૈમિની સૂત્રમાં તેના પ્રારંભિક શબ્દ સ્વરૂપ ‘હોલાકા’નો ઉલ્લેખ છે. બીજી બાજુ, હેમાદ્રી, કાલવિકામાં હોલિકાને ‘હુતાશની’ કહેવામાં આવે છે. તે જ સમયે, ભારતીય ઇતિહાસમાં, આ દિવસ ભક્ત પ્રહલાદના વિજય સાથે જોડાયેલો છે. શાસ્ત્રોમાં આ દિવસે હોળી ઉજવવા પાછળ ઘણી પૌરાણિક કથાઓ આપવામાં આવી છે. પરંતુ તેમાંથી સૌથી વધુ શ્રદ્ધાળુ પ્રહલાદ હિરણ્યકશિપુની કથા પ્રચલિત છે. પૌરાણિક કથાઓ અનુસાર, હોલિકા દહન ફાલ્ગુન મહિનાની પૂર્ણિમાના દિવસે અનિષ્ટ પર સારાની જીતને યાદ કરીને કરવામાં આવે છે
દંતકથા અનુસાર, અસુર હિરણ્યકશિપુનો પુત્ર પ્રહલાદ ભગવાન વિષ્ણુનો પરમ ભક્ત હતો, પરંતુ હિરણ્યકશિપુને આ બિલકુલ પસંદ ન હતું. તેણે બાળક પ્રહલાદને ભગવાનની ભક્તિથી દૂર રાખવાનું કાર્ય તેની બહેન હોલિકાને સોંપ્યું, જેને વરદાન હતું કે અગ્નિ તેના શરીરને બાળી શકશે નહીં. હોલિકા ભક્તરાજ પ્રહલાદને મારી નાખવાના ઈરાદાથી અગ્નિમાં પ્રવેશી, તેને પોતાના ખોળામાં લઈને, પરંતુ પ્રહલાદની ભક્તિની કૃપાના પરિણામે, હોલિકા પોતે અગ્નિમાં બળી ગઈ.
આગમાં પ્રહલાદના શરીરને કોઈ નુકસાન થયું ન હતું. આમ હોળીનો આ તહેવાર અનિષ્ટ પર સારાની જીત તરીકે ઉજવવામાં આવે છે. હોળીકાદહન સમયે એવી પણ પરંપરા છે કે પ્રહલાદના પ્રતીક તરીકે હોળી સળગાવવાની વચ્ચે દાટેલી હોળીની લાકડી બહાર કાઢવામાં આવે છે
હોલિકા દહન શુભ મુહૂર્ત
- શુક્રવારે, 18 માર્ચ, 2022 ના રોજ હોળી
- ગુરુવાર, 17 માર્ચ, 2022 ના રોજ હોલિકા દહન
- પૂર્ણિમા તિથિ શરૂ થાય છે – 17 માર્ચ, 2022 બપોરે 01:29 વાગ્યે
- પૂર્ણિમા તિથિ સમાપ્ત થાય છે – 18 માર્ચ, 2022 બપોરે 12:47 વાગ્યે
હોલિકા દહન પૂજા સામગ્રી
- – એક વાટકી પાણી
- – ગાયના છાણમાંથી બનાવેલ માળા
- – કંકુ
- -અક્ષત
- – અગરબત્તી ધૂપ
- – ફૂલ
- – કાચો કપાસનો દોરો
- – હળદરના ટુકડા
- – આખી મગની દાળ
- – પતાશા
- – ગુલાલ
- – નાળિયેર
- – નવા અનાજ જેમ કે ઘઉં
હોલિકા દહન પૂજા વિધિ
પૂજાની બધી સામગ્રી એક થાળીમાં રાખો. પૂજા થાળી સાથે પાણીનો નાનો વાસણ રાખો. પૂજા સ્થાન પર પૂર્વ કે ઉત્તર દિશા તરફ મુખ કરીને બેસો. તે પછી પૂજાની થાળી પર પાણીનો છંટકાવ કરો અને ‘ઓમ પુંડરીકાક્ષઃ પુનાતુ’ મંત્રનો ત્રણ વાર જાપ કરો.
હવે જમણા હાથમાં પાણી, ચોખા, ફૂલ અને એક સિક્કો લો અને સંકલ્પ લો.
ત્યારબાદ જમણા હાથમાં ફૂલ ચોખા લઈને ગણેશજીનું સ્મરણ કરો.
– ભગવાન ગણેશની પૂજા કર્યા પછી દેવી અંબિકાને ‘ઓમ અંબિકાય નમઃ પંચોપચારાર્થે ગન્દક્ષત્પુષ્પાણિ સર્વપયામિ’ મંત્રનો જાપ કરો. મંત્રનો જાપ કરતી વખતે ફૂલ પર રોલી ચોખા ચઢાવો અને દેવી અંબિકાને સુગંધથી અર્પણ કરો.
હવે ભગવાન નરસિંહનું સ્મરણ કરો. મંત્રનો જાપ કરતી વખતે ભગવાન નરસિંહને ફૂલ પર રોલી ચોખા ચઢાવો.
હવે હોલિકાની સામે ઉભા રહો અને આંખો જોડીને પ્રાર્થના કરો. આ પછી, હોલિકામાં ચોખા, ધૂપ, ફૂલ, મગની દાળ, હળદરના ટુકડા, નારિયેળ, સૂકા ગાયના છાણથી બનેલી માળા, જેને ગુલારી બડકુલા તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે, અર્પણ કરો. હોલિકાની પરિક્રમા કરતી વખતે તેની આસપાસ કાચા સૂતરના ત્રણ, પાંચ કે સાત ગોળ બાંધવામાં આવે છે. આ પછી હોલિકાના ઢગલા સામે પાણીનો વાસણ ખાલી કરો.
આ પછી હોલિકા દહન કરવામાં આવે છે. લોકો હોલિકાની પરિક્રમા કરે છે. લોકો હોલિકાની પરિક્રમા કરે છે, બોનફાયરમાં નવા પાકો અર્પણ કરે છે અને તેને શેકવામાં આવે છે. શેકેલા અનાજને હોલિકા પ્રસાદ તરીકે વહેંચવામાં આવે છે.