શાસ્ત્રો અને ગ્રંથો અનુસાર જે રીતે ચંદ્રગુપ્ત મૌર્ય આચાર્ય ચાણક્યની મદદ લેતા હતા, જ્યારે દરેક ચનૌતી તેમના જીવનમાં આવી ત્યારે ધૃતરાષ્ટ્રે મહાત્મા વિદુરજી સાથે મહાભારત યુદ્ધ પહેલાં યુદ્ધના પરિણામો વિશે વાત કરી હતી. મહા ભારતના અનેક બુદ્ધિ જીવીઓ માંના એક મહાત્મા વિદુર માંથી પણ આવે છે. તેઓ સ્વપ્ન દ્રષ્ટા, અત્યંત શાંત અને સરળ સ્વભાવના હતા.
તેઓ મહારાજ ધૃતરાષ્ટ્ર ના ભાઈ હતા. મહારાજ ધૃતરાષ્ટ્ર મહત્ત્વ ના મુદ્દાઓ પર તેમની સલાહ લેતા હતા. મહાભારત યુદ્ધ પહેલાં યુદ્ધના પરિણામો અંગે મહાત્મા વિદુર અને મહારાજ ધૃતરાષ્ટ્ર વચ્ચે થયેલી ચર્ચાના મહત્વના મુદ્દાઓને વિદુર નીતિ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. વિદુર નીતિમાં ત્રણ બાબતો નો ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો છે, જે મનુષ્યે તરત જ છોડી દેવી જોઈએ.
त्रिविधं नरकस्येदं द्वारम नाशनमात्मन: ।
काम: क्रोधस्तथा लोभस्तस्मादेतत्त्रयं त्यजेत्।।
વિદુર નીતિ ના આ શ્લોક અનુસાર, કામ, ક્રોધ અને લોભ એ આત્મા અને નરક ના વિનાશના ત્રણ દરવાજા છે. તેથી આ ત્રણેય ને આપણા જીવન માંથી તરત જ ત્યજી દેવા જોઈએ. વિદુરજીએ મહારાજા ધૃતરાષ્ટ્રને કહ્યું હતું કે જો કોઈ વ્યક્તિનું મન કામ, ક્રોધ અને લોભમાં આવે તો તેને શાંતિ મળી શકતી નથી. આવી સ્થિતિમાં તે વ્યક્તિ સંતુષ્ટ નથી અને તે ખુશ નથી. વ્યક્તિની આ ત્રણ લાગણીઓ તેને ખલેલ પહોંચાડે છે, જે તેને યોગ્ય રીતે કંઈ પણ કરતા અટકાવે છે.
કામ :
વધારે પડતી કામેચ્છા વ્યક્તિ ને પડી ભાંગવા તરફ દોરી જાય છે, તેથી વ્યક્તિએ હંમેશાં કામની ભાવનાને નિયંત્રિત કરવી જોઈએ. જીવન સાથી સિવાય બીજા કોઈ પ્રત્યે કામ કરવાની ભાવના ન હોવી જોઈએ. આ માનવ વિનાશ નું કારણ બને છે.
ક્રોધ :
ગુસ્સામાં વ્યક્તિને સાચા ખોટાની પરવા નથી. ક્રોધિત મન કામ કરવાનું બંધ કરી દે છે, વ્યક્તિ ની વિચાર શક્તિનો નાશ કરે છે. ગુસ્સે ભરાયેલો વ્યક્તિ બીજાની સાથે પોતાને પણ નુકસાન પહોંચાડે છે. ગુસ્સામાં વ્યક્તિ ક્યારેક ખોટાં પગલાં કે ખોટા નિર્ણયો લે છે, જે પછી થી પસ્તાવા સિવાય બીજું કશું નથી. એટલે કોઈ પણ વ્યક્તિએ વધારે પડતો ગુસ્સો કરવાની ટેવ છોડી દે તે તેમના માટે હિતાવહ રહે છે.કોઈ પણ વ્યક્તિએ કોઈ પણ કામને લઈ ખોટો ગુસ્સો ન કરવો જોઈએ, પરંતુ તેને શાંતિ પૂર્વક ઉકેલવું જોઈએ.
લોભ :
અતિ લોભ એ મૂળનું પાપ છે. લોભમાં માણસ ઘણી બધી અયોગ્ય વાતો કરવા લાગે છે, જે ઘણી વાર તે વ્યક્તિને બરબાદી તરફ દોરી જાય છે. જો વ્યક્તિ ને સંતોષની ભાવના ન હોય તો તેને કશું સુખ આપી શકતું નથી. લોભી અને લાલચી વ્યક્તિ પોતાનું નુકસાન કરે છે.