જ્યારે શાસ્ત્રીજીએ પાકિસ્તાનને બરાબરનો પાઠ ભણાવ્યો

2 ઓક્ટોબરના રોજ ગાંધી જયંતિ ઉપરાંત દેશના બીજા વડાપ્રધાન લાલ બહાદુર શાસ્ત્રીની જન્મજયંતિ તરીકે પણ ઓળખાય છે. શાસ્ત્રીનો જન્મ 2 ઓક્ટોબર, 1904 ના રોજ થયો હતો. દરેક વ્યક્તિ તેની સાદગી અને હિંમતથી પરિચિત છે. વાત 1965 ના યુદ્ધની છે, જ્યારે 1962 ના યુદ્ધમાં ભારત ચીનથી હારી ગયું હતું, ત્યારે પાકિસ્તાનને ભ્રમ થયો કે ભારતીય સેનાના હથિયારોમાં એટલી તાકાત નથી. આ વિચાર સાથે તેમણે ભારત પર હુમલો કર્યો. તે સમયે લાલ બહાદુર શાસ્ત્રીએ અપનાવેલી વ્યૂહરચના પાકિસ્તાનને જડબાતોડ જવાબ આપવા માટે પૂરતી હતી. તમને જણાવી દઈએ કે 9 જૂન, 1964 ના રોજ તેઓ દેશના બીજા વડાપ્રધાન બન્યા.

1962માં ભારતનું ચીન સાથે યુદ્ધ થયું હતું, જેમાં ભારતને હારનો સામનો કરવો પડ્યો હતો.

તે સમયે પાકિસ્તાન આ હારને પોતાની આવનારી જીતના સંદેશ તરીકે સમજતું હતું. પાકિસ્તાનની અયુબ ખાન સરકારે આ તકનો લાભ લેવાનું નક્કી કર્યું.

પાકિસ્તાનના રાષ્ટ્રપતિ અયુબ ખાન હતા. તે 1965નો ઉનાળો હતો, જ્યારે તેણે ઓપરેશન જિબ્રાલ્ટર શરૂ કરવા અને ભારતીય સેનાની સંચાર લાઇનને નષ્ટ કરવાના ઇરાદા સાથે હજારો સૈનિકોને કાશ્મીર મોકલ્યા હતા.એટલું જ નહીં, કાશ્મીરના મુસ્લિમોને પોતાની બાજુમાં રાખવા માટે તેણે ભારતીય સેનાની જમીન પર કબજો કરવાની વાત ફેલાવી.પરંતુ પાકિસ્તાનનો હેતુ પૂરો થઈ શક્યો નથી.

ભારતીય સેનાને કાશ્મીરી ખેડૂતો અને ગુર્જર ભરવાડો દ્વારા દુશ્મન દળોની ઘૂસણખોરી અંગે માહિતી આપવામાં આવી હતી. આવી સ્થિતિમાં પાકિસ્તાન પર ઉલટો હુમલો થયો. ઓપરેશન જિબ્રાલ્ટર તેમના પર ભારે પડ્યું. તે સમયે ભારતીય સેનાએ ભારતના વડાપ્રધાન લાલ બહાદુર શાસ્ત્રીએ આપેલા આદેશનું પાલન કર્યું હતું. તેઓ પંજાબમાં આંતરરાષ્ટ્રીય સરહદ પાર કરીને પાકિસ્તાનમાં પ્રવેશ્યા અબે બાજુથી હુમલો કર્યો.

પાકિસ્તાનના તત્કાલીન રાષ્ટ્રપતિ જનરલ અયુબ ખાનની બીજી સૌથી મોટી ભૂલ ઓપરેશન ગ્રાન્ડ સ્લેમ હતી. આ કામગીરીના ભાગરૂપે પાકિસ્તાનની ટેન્ક અને ક્રેક ઇન્ફન્ટ્રી રેજિમેન્ટ્સને કેટલાક ઓર્ડર આપવામાં આવ્યા હતા. તે આદેશો હતા, છમ્બ-જૈરિયાનને પાર કરવાના. અખનૂર પર કબજો કરવો, જેથી તેઓ જમ્મુના મેદાનોમાં આરામ કરી શકે. ભારતીય સેનાના સંપર્ક અને સપ્લાય લાઈનોનો નાશ કરવો.

આ યુક્તિ એક ઉચ્ચ સ્તરીય યુક્તિ હતી જેણે જમ્મુ-કાશ્મીરના છમ્બ-અખનૂર સેક્ટરમાં પાકિસ્તાનના આક્રમણકારી દળોને ધૂળ ચડાડી દીધી, જેમાંથી તેઓ ભાગી ગયા હતા. ઇતિહાસમાં આ પ્રથમ વખત હતું જ્યારે ભારતીય સેનાએ માત્ર આંતરરાષ્ટ્રીય સરહદ પાર કરી ન હતી પણ મેજર જનરલ પ્રસાદના નેતૃત્વમાં લાહોર પર હુમલો કર્યો હતો. શાસ્ત્રીની વ્યૂહરચના સિયાલકોટ અને લાહોર પર હુમલો કરવાની હતી. શરૂઆતમાં પાકિસ્તાની સેના સફળ રહી હતી. અયુબે પોતાના સૈનિકોને આપેલા નિવેદનમાં કહ્યું હતું કે, ‘તમે તમારા દાંતને દુશ્મનના માંસમાં ઘુસાવી દીધા છે, ખૂબ જ ઉંડો ઘા કર્યો છે અને તેમને વહેતા લોહીએ છોડી દીધા છે.

તે સમયે અયુબે બહુ મોટી ભૂલ કરી. તેમણે પાયદળ વિભાગ સ્તરે આદેશમાં ફેરફાર કરવાનો આદેશ આપ્યો. તે હુકમ હતો – જીઓસી બદલીને મેજર જનરલ યાહ્યા ખાનના હાથમાં આદેશ આપવો.

ફેરફાર કરવાથી બળ પર અસર થઈ, તેથી એક દિવસ કોઈ કામ કરવામાં આવ્યું નહીં. ભારતીય જનરલને પોતાની તાકાત વધારવાની તક મળી. આમ તો, શાસ્ત્રીજી અહિંસામાં માનતા હતા પણ પોતાની માતૃભૂમિને બધાથી ઉપર રાખતા હતા. તેથી, તેને બચાવવા માટે દુશ્મનોને મારી નાખવા પણ સ્વીકાર્ય હતું. એટલે આ યુદ્ધમાં ભારતે પાકિસ્તાનને બરાબરનો પાઠ ભણાવ્યો.