દેશમાં અકાળની સ્થિતિને આવી રીતે સાંભળી, ક્યારેય ન ભૂલી શકાય લાલ બહાદુર શાસ્ત્રીની આ વાતો

દેશના બીજા વડાપ્રધાન લાલ બહાદુર શાસ્ત્રીની 118 મી જન્મજયંતિ 2 ઓક્ટોબરે ઉજવવામાં આવી રહી છે. મહાત્મા ગાંધી અને લાલ બહાદુર શાસ્ત્રીનો જન્મ એક જ દિવસે થયો હતો અને 2 જી ઓક્ટોબરે બંનેની જન્મજયંતિ ઉજવવામાં આવે છે. બંનેએ પોતાનું આખું જીવન આ દેશ માટે સમર્પિત કર્યું. શાસ્ત્રીનો જન્મ 2 ઓક્ટોબર, 1904 ના રોજ ઉત્તર પ્રદેશના મુગલસરાયમાં શારદા પ્રસાદ અને રામદુલારી દેવીના ઘરે થયો હતો. દેશની આઝાદીમાં લાલ બહાદુર શાસ્ત્રીનું ખાસ યોગદાન છે.

વર્ષ 1920 માં શાસ્ત્રીજી ભારતના સ્વાતંત્ર્ય સંગ્રામમાં જોડાયા હતા અને સ્વાધીનતા સંગ્રામના જે આંદોલન થયા એમાં મહત્વની ભૂમિકા ભજવી હતી. એમાં મુખ્ય રૂપે 1921 નું અસહકાર આંદોલન, 1930 ની દાંડી માર્ચ અને 1942 ની ભારત છોડો આંદોલન. શાસ્ત્રીએ જ દેશને ‘જય જવાન, જય કિસાન’નો નારો આપ્યો હતો

1. બાળપણમાં તેમના પિતાના મૃત્યુને કારણે, તે માતા સાથે એમના નાનાના ઘરે મિરઝાપુર જતા રહ્યા હતા. અહીં જ તેમનું પ્રાથમિક શિક્ષણ થયું હતું. તેમણે મુશ્કેલ સંજોગોમાં તેમનું શિક્ષણ મેળવ્યું. એવું કહેવાય છે કે તે નદીમાં તરીને રોજ શાળાએ જતા હતા. કારણ કે તે સમયે બહુ ઓછા ગામોમાં શાળાઓ હતી.

2. વર્ષ 1917 માં, 12 વર્ષની ઉંમરે, તેમણે પોતાની અટક ‘શ્રીવાસ્તવ’ છોડી દીધી, ભારતમાં ઊંડે સુધી મૂળિયાં જમાવનાર જાતિ-વ્યવસ્થાનો વિરોધ કર્યો. સ્નાતક થયા બાદ તેમને ‘શાસ્ત્રી’ એટલે કે વિદ્વાન પદવી આપવામાં આવી.

3. 15 ઓગસ્ટ 1947 ના રોજ તેઓ પોલીસ અને પરિવહન મંત્રી બન્યા. તેમના કાર્યકાળમાં પ્રથમ વખત મહિલા કંડક્ટરની નિમણૂક કરવામાં આવી હતી. તેમણે જ તોફાની ટોળાને વિખેરવા માટે લાકડીઓને બદલે પાણીના જેટનો ઉપયોગ કરવાનું સૂચન કર્યું હતું.

4. તેમની પાસે સત્તાવાર ઉપયોગ માટે શેવરોલે ઇમ્પાલા કાર હતી. એકવાર તેમના પુત્રએ કારનો ઉપયોગ ડ્રાઇવિંગ માટે કર્યો. જ્યારે શાસ્ત્રીને આ વિશે ખબર પડી ત્યારે તેમણે તેમના ડ્રાઈવરને કહ્યું કે કારનો ઉપયોગ વ્યક્તિગત ઉપયોગ માટે કેટલા અંતર માટે આવ્યો હતો અને પછી એમને એટલા પૈસા સરકારી ખાતામાં જમા કરવામાં આવ્યા હતા.

5. તેઓ 1952 માં રેલવે મંત્રી બન્યા, પરંતુ 1956 માં તમિલનાડુમાં એક ટ્રેન દુર્ઘટનામાં 150 જેટલા મુસાફરોના મોત થયા બાદ તેમણે પોતાના પદ પરથી રાજીનામું આપ્યું. તેમને દૂધનું ઉત્પાદન અને પુરવઠો વધારવાના મહત્વને રેખાંકિત કરીને એમને શ્વેત ક્રાંતિને પ્રોત્સાહન આપ્યું. સાથે જ તે જ તેમણે ભારતના ખાદ્ય ઉત્પાદનમાં વધારો કરવા માટે હરિયાળી ક્રાંતિને પ્રોત્સાહન આપ્યું.

6. લાલ બહાદુર શાસ્ત્રી વડાપ્રધાન બન્યા પછી, 1965 માં ભારત-પાકિસ્તાન યુદ્ધ થયું જેમાં શાસ્ત્રીજીએ દેશને મુશ્કેલ સંજોગોમાં સંભાળીને રાખ્યો. તેમણે સૈનિકો અને ખેડૂતોનું મહત્વ સમજાવવા માટે ‘જય જવાન જય કિસાન’ સૂત્ર પણ આપ્યું હતું.

7. આઝાદી પછી, તેઓ 1951 માં નવી દિલ્હી ગયા અને કેન્દ્રીય કેબિનેટના ઘણા વિભાગોનો હવાલો સંભાળ્યો. નેહરુજીની માંદગી દરમિયાન તેઓ રેલવે મંત્રી, પરિવહન અને સંદેશાવ્યવહાર મંત્રી, વાણિજ્ય અને ઉદ્યોગ મંત્રી, ગૃહમંત્રી વગેરે બન્યા હતા

8. જ્યારે તેઓ વડાપ્રધાન હતા ત્યારે તેમના પરિવારે તેમને કાર ખરીદવાનું કહ્યું હતું. તેણે ખરીદેલ ફિયાટ કાર 12,000 રૂપિયામાં હતી. તેમના બેંક ખાતામાં માત્ર 7,000 રૂપિયા હોવાથી તેમણે પંજાબ નેશનલ બેંકમાંથી 5,000 રૂપિયાની બેંક લોન માટે અરજી કરી હતી. આ કારને આજે નવી દિલ્હીના શાસ્ત્રી મેમોરિયલમાં રાખવામાં આવી છે.

9. ભારત-પાકિસ્તાન યુદ્ધ દરમિયાન, દેશમાં ખોરાકની અછત હતી. દેશ ભૂખમરાની સમસ્યામાંથી પસાર થઈ રહ્યો હતો. આ કટોકટી દરમિયાન, લાલ બહાદુર શાસ્ત્રીએ તેમનો પગાર લેવાનું બંધ કરી દીધું અને દેશના લોકોને અઠવાડિયામાં એકવાર ઉપવાસ કરવાની અપીલ કરી. તેમની અપીલને સારો પ્રતિસાદ મળ્યો અને સોમવારે સાંજે, ભોજનશાળાઓએ તેમના શટર બંધ કરી દીધા અને ટૂંક સમયમાં લોકો તેને ‘શાસ્ત્રી વ્રત’ કહેવા લાગ્યા.

10. લાલ બહાદુર શાસ્ત્રીજીએ 10 જાન્યુઆરી, 1966 ના રોજ તાશ્કંદમાં પાકિસ્તાન સાથે શાંતિ કરાર (11 જાન્યુઆરી) ના કરારના માત્ર 12 કલાક બાદ અંતિમ શ્વાસ લીધા. તેમનું મૃત્યુ આજે પણ રહસ્ય માનવામાં આવે છે. તેઓ ભારતના સર્વોચ્ચ નાગરિક પુરસ્કાર ભારત રત્નથી મરણોપરાંત સન્માનિત થયેલા પ્રથમ વ્યક્તિ હતા.