આપણામાંના મોટાભાગના લોકો માને છે કે થાઇરોઇડ એ પુખ્ત વયના લોકો દ્વારા સામનો કરવામાં આવતી સમસ્યા છે. પરંતુ અમે તમને જણાવી દઈએ કે તે બાળકોને પણ થાઇરોઇડની સમસ્યા થઈ શકે છે. જો કે, પુરુષો અને બાળકો કરતાં મહિલાઓને થાઇરોઇડની સમસ્યા વધુ હોય છે. જી હા, બાળકોને થાઇરોઇડની સમસ્યા પણ થઇ શકે છે. આ સમસ્યા ત્યારે થાય છે જ્યારે તમે બાળકોની ખાવાની આદતો પર સારું ધ્યાન ન આપો. આમ કરવાથી, તેમના શરીરમાં ઘણા પોષક તત્વોની ઉણપ થાય છે, જેના કારણે બાળકોને ઘણી ગંભીર બીમારીઓ થાય છે. તે રોગોમાંની એક થાઇરોઇડ સમસ્યા છે. તો ચાલો અમે તમને જણાવીએ થાઇરોઇડના પ્રકાર, લક્ષણો અને આ સમસ્યા દૂર કરવાના ઉપાય વિશે.
બાળકોમાં થાઇરોઇડના પ્રકારો
ગળામાં હાજર બટરફ્લાય આકારની ગ્રંથિને થાઇરોઇડ ગ્રંથિ કહેવામાં આવે છે. આ ગ્રાન્ડ આપણા શરીરમાં T3 અને T4 હોર્મોન્સ ઉત્પન્ન કરે છે. આ હોર્મોન્સની મદદથી શરીરમાં અનેક પ્રકારની પ્રવૃત્તિઓ નિયંત્રિત થાય છે. ઉદાહરણ તરીકે, ધબકારા, ચયાપચય જાળવવું, મૂડમાં સુધારો કરવો, શરીરનું તાપમાન નિયંત્રિત કરવું વગેરે. જ્યારે આ હોર્મોન્સનું અસંતુલન થાય છે, ત્યારે શરીરમાં આ બધી પ્રવૃત્તિઓ વિક્ષેપિત થવા લાગે છે. બાળકો અને પુખ્ત વયના લોકોમાં બે પ્રકારના થાઇરોઇડ છે.
હાઇપોથાઇરોડિઝમ –
આ સ્થિતિમાં થાઇરોઇડ ગ્રાન્ડ હોર્મોન્સનું ઉત્પાદન ઘટાડે છે. જેના કારણે સ્વાસ્થ્ય સંબંધિત ઘણી સમસ્યાઓ થવા લાગે છે.
હાઇપરથાઇરોઇડિઝમ –
આ સ્થિતિમાં વધુ પડતા હોર્મોન્સ ઉત્પન્ન થાય છે, જે શરીરને નુકસાન પહોંચાડવાનું શરૂ કરે છે.
બાળકોનું TSH સ્તર શું હોવું જોઈએ ?
TSH એ એક પરીક્ષણ છે જે થાઇરોઇડ ગ્રંથિ કેટલી ઉત્તેજિત છે તે માપે છે. તે આપણા મગજની કફોત્પાદક ગ્રંથિમાં હાજર છે. તે T4 અને T3 ને નિયંત્રિત કરવાની ક્ષમતા ધરાવે છે. 0 થી 2 અઠવાડિયાના બાળકોમાં TSH સ્તર 1.6–24.3 mU/L હોવું જોઈએ. જ્યારે 2 થી 4 અઠવાડિયાના બાળકોમાં TSH નું સ્તર 0.58–5.57 mU/L હોવું જોઈએ, અને 18 થી 20 વર્ષના બાળકોમાં સામાન્ય થાઈરોઈડનું સ્તર 0.55–5.31 mU/L હોવું જોઈએ. TSH તેનાથી વધારે કે ઓછું થાઇરોઇડની નિશાની હોઇ શકે છે.
બાળકોમાં થાઇરોઇડના કારણો
જન્મજાત –
અકાળ બાળકો જે ડાઉન સિન્ડ્રોમથી પીડાય છે તેમને જન્મજાત થાઇરોઇડ સમસ્યાઓ હોઈ શકે છે. આ સિવાય, સ્વયંપ્રતિરક્ષા થાઇરોઇડ માતા દ્વારા બાળકોને થાઇરોઇડની સમસ્યા પેદા કરી શકે છે. આ સિવાય જોડિયા, IVF ને કારણે કેટલાક કિસ્સામાં બાળકોમાં થાઇરોઇડની સમસ્યા પણ જોવા મળી છે.
આયોડિનની ઉણપ-
જો તમે બાળકોના ખોરાક પર યોગ્ય ધ્યાન આપી શકતા નથી, તો તેમને થાઇરોઇડ થઇ શકે છે. ખાસ કરીને, આયોડિનથી સમૃદ્ધ આહારનો અભાવ બાળકોમાં થાઇરોઇડ સમસ્યાઓ તરફ દોરી શકે છે.
સ્વયંપ્રતિરક્ષા –
આ એક એવી સ્થિતિ છે જેમાં શરીરની રોગપ્રતિકારક શક્તિ તેની પોતાની થાઇરોઇડ ગ્રંથિને નુકસાન પહોંચાડવાનું શરૂ કરે છે.
આ સિવાય હાશિમોટોના થાઇરોઇડિટિસ અને ગ્રેવ્સ રોગને કારણે બાળકોને થાઇરોઇડની સમસ્યા થઇ શકે છે.
બાળકોમાં થાઇરોઇડના લક્ષણો
થાઇરોઇડ લક્ષણો વય અને થાઇરોઇડના પ્રકારને આધારે બાળકોમાં બદલાઈ શકે છે. ચાલો આ વિશે જાણીએ.
હાઇપોથાઇરોડિઝમના લક્ષણો
નાના બાળકોમાં જોવા મળતા લક્ષણો
- – ધીમો વિકાસ.
- – શરીરમાં ઉર્જાનો અભાવ
- – કબજિયાતની ફરિયાદ.
- – શુષ્ક ત્વચા
– શાળામાં સારું પ્રદર્શન ન કરવું.
- – અંતમાં દાંત આવવા.
- – કામમાં સુસ્તી
મોટા બાળકોમાં જોવા મળતા લક્ષણો
- – વાળ ખરવા.
- – વજન વધવું.
- – અવાજમાં કર્કશતા
– યાદશક્તિ ઓછી થવી.
- – અનિયમિત પીરિયડ્સની સમસ્યા.
- – ડિપ્રેશનમાં રહેવું
- – કબજિયાતની સમસ્યા.
બાળકોમાં હાઇપરથાઇરોઇડિઝમના લક્ષણો
નાના બાળકોમાં જોવા મળતા લક્ષણો
- – ચીડિયા થવું
- – ધબકારા વધવા
- – ખૂબ વજન ઘટવું.
મોટા બાળકોમાં જોવા મળતા લક્ષણો
- – શ્વાસ લેવામાં તકલીફ
- – થાક લાગવો
- – વજનમાં ઘટાડો.
- – માસિક સ્રાવમાં અનિયમિતતા.
– ચિંતા અને ડિપ્રેશન.
- – વારંવાર તાવ આવવો
- – ડાયરિયાની સમસ્યા થવી.
- – આંખોની આસપાસ સોજો.
બાળકોમાં થાઇરોઇડ સારવાર
થાઇરોઇડ સારવાર શક્ય છે કે નહીં, બાળકોમાં થાઇરોઇડનું કારણ શું છે તેના પર આધાર રાખે છે. વિવિધ કારણોસર થાઇરોઇડની વિવિધ રીતે સારવાર કરવામાં આવે છે.
હાઇપોથાઇરોડિઝમની સારવાર
હોર્મોન રિપ્લેસમેન્ટ થેરાપી –
શરીરમાં હોર્મોન્સની અછતને કારણે આ થેરાપી અપનાવવામાં આવે છે.
થાઇરોઇડ કેટલાક બાળકોમાં માનસિક સમસ્યાઓનું કારણ બને છે. આ સ્થિતિમાં મનોચિકિત્સકની મદદ લેવી જરૂરી છે.
આ સિવાય કેટલાક બાળકોને દવાઓ આપીને થાઇરોઇડની સારવાર કરવામાં આવે છે.
હાઇપરથાઇરોઇડિઝમ
જો બાળકોના શરીરમાં હોર્મોન્સનો વધુ પડતો જથ્થો હોય, તો તેમને હોર્મોન્સને નિયંત્રિત કરવા માટે કેટલીક દવાઓ આપવામાં આવે છે. આ સિવાય, કેટલાક સંજોગોમાં, ડોકટરો થાઇરોઇડ સર્જરી કરી શકે છે.
બાળકોમાં થાઇરોઇડ સમસ્યાના કોઇ લક્ષણો હોય તો તરત જ ડોક્ટરની સલાહ લો. હળવા લક્ષણોને અવગણશો નહીં. તેનાથી બાળકોની સમસ્યા વધી શકે છે.