હિન્દુ ધર્મમાં બે પરંપરાઓ છે જેને સુતક અને પાતક કહેવામાં આવે છે. જો ઘર અથવા કુટુંબમાં કોઈપણ ગુજરી થાય છે અથવા સ્વર્ગમાં જાય છે, તો તે પરિવાર અથવા ઘરમાં સૂતક લાગે છે. મૃતકના બધા લોહીના સબંધીઓ તેમના ઘરે સુતક પાળે છે. શું થાય છે અથવા સૂતક માટેનો સમય કેટલો હોય છે, તે માટે ટૂંકી માહિતી જાણો.
સુતક જન્મ અને મરણ દ્વારા થતી અચોક્કસતા સાથે સંબંધિત છે. જન્મ સમયે જયારે નાળ કપાય છે અને તે સમયે જે હિંસા થાય છે, તેમાં જે દોષ અથવા પાપને પાતક માનવામાં આવે છે. આ રીતે, મૃત્યુથી ફેલાયેલી અશુદ્ધિઓને સૂતક કહેવામાં આવે છે અને સ્મશાન દ્વારા થતી હિંસાના દોષ અથવા પાપને પાતક માનવામાં આવે છે.
જેમ ઘરમાં બાળકના જન્મ પછી સૂતક લાગે છે, તેવી જ રીતે ગરુડ પુરાણ અનુસાર, કુટુંબના કોઈ સભ્યની મૃત્યુ થાય છે, તો તેને સુતકના બદલે પાતક કહેવામાં આવે છે. સુતક અને પટકની વ્યાખ્યા પણ આથી જુદી છે. કોઈ વ્યક્તિના મૃત્યુ પછી, ગોત્ર અને પરિવારને ચોક્કસ સમયગાળા માટે અશુદ્ધિઓ અને અચોક્કસતા મળે છે, તેને સૂતક કહેવામાં આવે છે. અશુભ એટલે અમંગળ અને શુદ્ધનું વિરુદ્ધ અશુદ્ધ છે.
ક્યારે-ક્યારે સૂતક લાગે છે:
જન્મ અવધિ, ગ્રહણ સમય, સ્ત્રીના માસિક અને મૃત્યુ અવધિ સુતક અને પાતક તરીકે માનવામાં આવે છે. સુતકના દિવસો અને સમય એક વ્યક્તિમાં જુદા જુદા હોય છે.
સુતક-પાતકનો સમય:
1. મૃત વ્યક્તિના પરિવારે 10 દિવસ સુધી તથા અન્ય ક્રિયા કરવા માટે 12 થી 13 દિવસ સુધી સુતકનું સખત રીતે પાલન કરવું પડશે. મૂળરૂપે, આ સુતક અવધિ સવા મહિના સુધી ચાલે છે. સવા મહિના સુધી કોઈ કોઈના ઘરે જતું નથી. સવા મહિનો એટલે કે 37 થી 40 દિવસ. નક્ષત્રનો સમયગાળો 40 દિવસમાં પૂર્ણ થાય છે. જો સુતક (બાળકનો જન્મ થાય છે) અથવા કોઈ પાતક (કોઈ મરે છે), તો 40 સુધી સૂતક અથવા પાતક લાગી જાય છે.
2. એવું પણ કહેવામાં આવે છે કે સાત પેઢી પછી 3 દિવસનો સુતક માનવામાં આવે છે, પરંતુ તે નક્કી કરવું મુશ્કેલ છે. મૃતકના અન્ય સંબંધીઓ (મામા, ભત્રીજા, ફાઈ, વગેરે) કેટલા સમય સુધી સુતકનું પાલન કરે છે, તે સંબંધ પર આધારિત છે અને તેની માહિતી પંચાંગ અને ધર્મશાસ્ત્રમાં આપવામાં આવી છે. પરંતુ લોહીથી સંબંધિત વ્યક્તિએ ઉપર જણાવેલા નિયમોનું પાલન કરવું પડશે.
3. જન્મ પછી નવજાત શિશુઓને થતી અચોક્કસતાઓને ત્રીજી પેઢી સુધી 10 દિવસ, ચાર પેઢી સુધી 10 દિવસ, પાંચ પેઢી સુધી 6 દિવસ ગણવામાં આવે છે. એક જ રસોડામાં ભોજન કરતા લોકોને પેઢી ગણવામાં આવતી નથી. આ લોકોએ પુરા 10 દિવસનું સૂતક રાખવું જોઈએ. નવજાત બાળકની માતાને 45 દિવસ સુધી સૂતક રહે છે. પ્રસુતિ સ્થાન 1 મહિના સુધી અશુદ્ધ માનવામાં આવે છે. તેથી જ ઘણા લોકો હોસ્પિટલમાંથી ઘરે આવે છે અને પછી સ્નાન કરે છે. જો દીકરીનો જન્મ પિયરમાં થાય છે તો 3 દિવસ સુધી અને જો સાસરામાં દીકરીનો જન્મ થાય છે તો 10 દિવસ સુધી સૂતક રહે છે.
4. મૃત્યુ નિમિત્તે સ્મશાન વગેરેમાં હિંસા થાય છે. તે તેમાં થતી દોષ અથવા પાપ માટે પાતક એ પ્રાયશ્ચિતનું એક સ્વરૂપ માનવામાં આવે છે. જે દિવસે દાહ-સંસ્કાર કરવામાં આવે છે ત્યારથી પાતકના દિવસો ગણાય છે. મૃત્યુના દિવસથી નહીં. જો કોઈ ઘરનો સભ્ય બહાર હોય, તો જે દિવસે તેને માહિતી મળે છે, તે દિવસથી તેને પાતક લાગે છે. જો તમને 12 દિવસ પછી માહિતી મળે, તો માત્ર સ્નાનથી જ શુદ્ધિકરણ થાય છે.
5. જો કુટુંબની કોઈ સ્ત્રીને ગર્ભપાત થયું છે, તો જે ગર્ભ દરમિયાન જે મહિનો ચાલતો હતો, તેટલા દિવસ સુધી પાતક રહે છે. ઘરમાં કોઈ સદસ્ય મુનિ અથવા સાધુ-સંત હોય તો તે લોકોને જન્મ અથવા મરણનું કોઈ સૂતક અથવા પાતક લાગતું નથી, પરંતુ જો તે વ્યક્તિનું મૃત્યુ થાય છે તો માત્ર એક દિવસનું જ પાતક લાગે છે.
6. કોઈના અંતિમ સંસ્કારમાં જવા માટે એક દિવસ, મૃતકોને સ્પર્શ કરવા માટે 3 દિવસ અને અર્થીને કાંધ આપવાવાળા વ્યક્તિને 8 દિવસ અશુદ્ધિ માનવામાં આવે છે. જો ઘરનો કોઈ સદસ્ય આત્મહત્યા કરે છે, તો 6 મહિનાનું પાતક લાગે છે. આ ઘરમાં કુટુંબના સભ્યો સિવાય બહારનું કોઈ વ્યક્તિ છ મહિના સુધી ખોરાક અને પાણી લઈ શકાતા નથી અને ના તો એ ઘરની કોઈ ચીજો મંદિરમાં ચડાવવામાં આવે છે.
7. આ જ રીતે, જો તમારા ઘરમાં પાલતુ ગાય, ભેંસ, ઘોડી, બકરી, વગેરેને કોઈ બચ્ચાનો જન્મ થયો છે, તો 1 દિવસનો સુતક હોય છે, પરંતુ જ્યારે તેઓ ઘરેથી દૂર જન્મ આપે છે તો કોઈ સૂતક લાગતું નથી. ગાય, ભેંસ અને બકરીનું દૂધ, અનુક્રમે 15 દિવસ, 10 દિવસ અને 8 દિવસ સુધી અશુદ્ધ રહે છે.
સુતક-પાતકના નિયમો:
- 1. સુતક અને પત્રકમાં અન્ય વ્યક્તિઓને અડશો નહીં.
- 2. કોઈ ધાર્મિક કાર્ય અથવા માંગલિક કાર્ય ન કરો અને સામાજિક કાર્યોમાં પણ ભાગ ન લો.
- 3. સૂતક-પાતક દરમિયાન કોઈપણ જગ્યા પર ભોજન ન લો.
- 4. કોઈના ઘરે ન જવું કે કોઈ પણ પ્રકારનો પ્રવાસ ન કરવો. ઘરે રહીને નિયમોનું પાલન કરો.
- 5. જો કોઈનો જન્મ થયો હોય તો શુદ્ધતાનું ધ્યાન રાખીને ભગવાનની ઉપાસના કરો અને જો કોઈનું મૃત્યુ થાય છે તો ગરુડ પુરાણ સાંભળીને સમય પસાર કરો.
- 6. સુતક અથવા પાતક અવધિના અંતે સ્નાન કરો અને પંચગવ્ય (ગાયના દૂધ, દહીં, ઘી, ગૌમૂત્ર અને ગૌચરનું મિશ્રણ)નું સેવન કરીને શુદ્ધ રહો.
- 7. સુતક પાતકના સમયગાળા દરમિયાન, દેવ શાસ્ત્ર ગુરુ, પૂજન પ્રચાર, આહાર વગેરે જેવી ધાર્મિક પ્રવૃત્તિઓ પર પ્રતિબંધ રહે છે.
- 8. સુતક-પાતક જેના ઘરમાં રહે છે તે વ્યક્તિ અથવા કુટુંબ, કોઈ પણ વ્યક્તિ અને તેના પરિવારના બધા સભ્યોને સ્પર્શતો નથી. ત્યાં ખોરાક અને પાણીનું સેવન પણ કરતા નથી. કુટુંબ મંદિર સહિત કોઈના ઘરે પણ નથી જતું અને સુતક-પાતકના નિયમોનું પાલન કરતાં ઘણા દિવસો સુધી પોતાના ઘરે જ રહે છે. પરિવારના સભ્યોને જાહેર સ્થળોથી દૂર રહેવાનું કહેવામાં આવે છે.
વધુ રસપ્રદ માહિતી અને નવી પોસ્ટ વાંચવા માટે ડાબી તરફ સ્વાઇપ કરો.
નોંધ – દરેક ફોટો પ્રતીકાત્મક છે (ફોટો સોર્સ : ગુગલ)
રોજ મેળવો ધાર્મિક વાતો સીધી તમારા WhatsApp માં !
આપ નીચે પ્રમાણે કોઈ પણ એક WhatsApp ગ્રુપમાં જોડાઈ શકો. ગ્રુપ – 1 ફૂલ હોય તો, ગ્રુપ – 2 ની લિંક ટ્રાય કરવી.
ધાર્મિક વાતો WhatsApp ગ્રુપ 6 – https://bit.ly/DharmikVato6
ધાર્મિક વાતો WhatsApp ગ્રુપ 7 – https://bit.ly/DharmikVato7
ધાર્મિક વાતો WhatsApp ગ્રુપ 9 – https://bit.ly/DharmikVato9
ધાર્મિક વાતો WhatsApp ગ્રુપ 10 – https://bit.ly/DharmikVato10
ધાર્મિક વાતો WhatsApp ગ્રુપ 11 – https://bit.ly/DharmikVato11
આપણું પેજ “આપણી સંસ્કૃતિ” માણતા રહો અને શેર કરતા રહો!
આપના સહકારની આશા સહ,