જાણી લો આયુર્વેદના 9 ઉપાયો અને મેળવો સ્વસ્થ અને હેલ્ધી લાઈફસ્ટાઈલ, નહીં રહે બીમારીનો ડર

આજના સમયમાં, લોકોમાં રોગ વધવાનું મુખ્ય કારણ ખરાબ જીવનશૈલી, અનિયમિત દિનચર્યા, ખરાબ આહાર વગેરે છે. આનું કારણ એ છે કે આજના યુગમાં આપણે આપણી સંસ્કૃતિ અને પૂર્વજો દ્વારા શીખવવામાં આવતી વસ્તુઓની અવગણના કરી રહ્યા છીએ. જેના કારણે લોકોને અનેક પ્રકારની બીમારીઓનો સામનો કરવો પડે છે. આયુર્વેદમાં વર્ષો પહેલા તંદુરસ્ત જીવન માટે મહત્વની માહિતી આપવામાં આવી હતી, જે આજે બહુ ઓછા લોકો માને છે. તેથી, આ લેખમાં, અમે તમને જણાવીશું કે આયુર્વેદ અનુસાર, સ્વસ્થ જીવન માટે આપણી દિનચર્યા શું હોવી જોઈએ. વર્ષો પહેલા આપણા વડીલોએ પણ આ બાબતનો ઉલ્લેખ કર્યો હતો, પરંતુ આજે મોટાભાગના લોકો તેમાં માનતા નથી. તો ચાલો આયુર્વેદ અનુસારની દિનચર્યા વિગતવાર જાણીએ.

આયુર્વેદમાં દરેક વસ્તુ ત્રણ વસ્તુઓ સાથે સંકળાયેલી છે; વાત, પિત્ત, કફ

વૈદ્ય સમજાવે છે કે આયુર્વેદમાં દરેક વસ્તુને ત્રણ દોષો સાથે જોડવામાં આવી છે. વાત, પિત્ત અને કફ. તેમાં થતી કોઈપણ સમસ્યાને કારણે આપણને તેનાથી સંબંધિત રોગો થાય છે. આપણા પૂર્વજો આયુર્વેદમાં આપેલી માહિતી અનુસાર નિયત નિત્યક્રમનું પાલન કરતા હતા જેથી મનુષ્યને કોઈ પણ પ્રકારનો રોગ ન થાય. જેમ ધાર્મિક નિયમોનું પાલન કરવામાં આવે છે, તેવી જ રીતે આપણા પૂર્વજોએ પણ આ નિત્યક્રમનું પાલન કર્યું હતું, જેનો તેઓએ આયુર્વેદમાં પણ ઉલ્લેખ કર્યો છે.

આપણું શરીર પંચમહાભુતની વિશેષતાથી ઘેરાયેલું છે.

નિષ્ણાતો કહે છે કે આપણું શરીર આયુર્વેદમાં ઉલ્લેખિત પંચભૂતોથી બનેલું છે. જળ, વાયુ, અગ્નિ, આકાશ અને પૃથ્વીને પંચમહાભુત માનવામાં આવે છે. આ પાંચ તત્વોમાંથી, આ પૃથ્વી પર જીવંત જીવો રહે છે. આવી સ્થિતિમાં, વિજ્ઞાન મુજબ, જેમ પૃથ્વી સૂર્ય અને ચંદ્રથી પ્રભાવિત થાય છે, સૂર્ય અને ચંદ્રની દિશા બદલવાથી પૃથ્વી પર અસર પડે છે, તેવી જ રીતે આપણું શરીર પણ સૂર્ય અને ચંદ્રથી પ્રભાવિત થાય છે, પૃથ્વીનો એક ભાગ છે. આ કિસ્સામાં, વાત, પિત્ત અને કફ પણ તેનાથી પ્રભાવિત થાય છે. શરીરમાં સૂર્યપ્રકાશની અલગ અસર પડે છે અને રાતની અલગ અસર પડે છે.

આયુર્વેદ અનુસાર આપણી દિનચર્યા શું હોવી જોઈએ

આયુર્વેદમાં સૂર્ય અને ચંદ્રને ધ્યાનમાં રાખીને, આપણા પૂર્વજોએ સ્વસ્થ જીવનશૈલી માટે દિનચર્યા બનાવી છે, જે આપણે બધાએ અનુસરવી જોઈએ. જેઓ તેમાં માનતા નથી તેમને રોગ થવાનું જોખમ રહેલું છે. આયુર્વેદ અનુસાર આપણી દિનચર્યા કેવી હોવી જોઈએ તે જાણો;

1. બ્રહ્મમૂર્ત: સવારે ઉઠવાનો શ્રેષ્ઠ સમય

નિષ્ણાતો કહે છે કે આયુર્વેદમાં ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો છે કે સવારે જાગવાનો શ્રેષ્ઠ સમય બ્રહ્મમૂર્તનો છે. આ સમયે રાતનો અંધકાર છવાઈ જાય છે અને પ્રકાશ આવવા લાગે છે. સવારે 4 થી 5.30 ની વચ્ચે જાગવું સ્વાસ્થ્ય માટે ખૂબ જ ફાયદાકારક છે.

આ યોગ્ય સમય કેમ છે ?

નિષ્ણાતોનું કહેવું છે કે સવારે ઉઠવાનો આ શ્રેષ્ઠ સમય છે કારણ કે જો આ સમયે નિયમિત રીતે ઉઠવામાં આવે તો શરીરમાં હાજર કફ દોષો ઘટી જાય છે. ત્યાં વાત સક્રિય થશે. એટલે કે, આપણું શરીર અને મન દિવસનું કામ કરવા માટે સક્રિય થાય છે. આ જ કારણ છે કે આ સમયે આપણે બધાએ ઉઠવું જોઈએ. આયુર્વેદમાં આ સમય યોગ અને પ્રાણાયામ કરવા માટે સૌથી યોગ્ય માનવામાં આવે છે. જ્ઞાન વધારવા માટે પણ આ શ્રેષ્ઠ સમય છે. આ જ કારણ છે કે આપણા પૂર્વજો આ સમયે ધ્યાન કરીને અથવા ઘરના વડીલોને ભગવાનનું સ્મરણ કરતા હતા. જો વિદ્યાર્થીઓ આ સમયે અભ્યાસ કરે તો તેમને કોઈપણ પાઠ સારી રીતે યાદ રાખશે. આ સિવાય, તમને ખ્યાલ આવ્યો હશે કે જ્યારે તમે ઊંઘો છો અને આ સમય દરમિયાન તમને જે પણ સપના છે તે યાદ છે. વાત આ સમય દરમિયાન સક્રિય રહે છે.

બ્રહ્મમૂર્તમાં આ બાબતોનું ધ્યાન રાખો

– ઉઠ્યા પછી શૌચ કરવું જોઈએ

– ચહેરો અને આંખો સારી રીતે ધોઈ લો

– મોં ધોવું જોઈએ

હવે કસરત અને યોગ કરવો જોઈએ. આયુર્વેદ મુજબ, આપણા હાથ નીચે પરસેવો આવે ત્યાં સુધી કસરત કરવી જોઈએ – જ્યારે આવું થાય, ત્યારે ગરમી અને ઉર્જા શરીરના તમામ ભાગો સુધી પહોંચી ગઈ છે અને તમામ અંગો સક્રિય છે, તેવું માનવું.

2. યોગ અથવા કસરત કર્યાના અડધા કલાક પછી સ્નાન કરો

નિષ્ણાતો સૂચવે છે કે યોગ અથવા કસરત કર્યા પછી ઓછામાં ઓછા અડધા કલાક પછી જ સ્નાન કરવું જોઈએ. જે લોકોનું શરીરનો પ્રકાર કફ છે, તેઓ ગરમ પાણીથી સ્નાન કરવાનું પસંદ કરે છે, પિત્ત પ્રકારનાં લોકો ઠંડા પાણીમાં સ્નાન કરવાનું પસંદ કરે છે અને શરીરના વતા પ્રકાર ગરમ પાણી કરતાં ગરમ અથવા સહેજ નવશેકા પાણીથી સ્નાન કરવાનું પસંદ કરે છે.

ઠંડા અને સામાન્ય પાણીથી સ્નાન કરવું વધુ સારું છે

આપણે ઠંડા અને ગરમ પાણીથી સ્નાન કરવું પડશે, તે બહારના તાપમાન પર પણ મોટા પ્રમાણમાં આધાર રાખે છે. નિષ્ણાતોનું કહેવું છે કે આયુર્વેદ મુજબ ઠંડા અને સામાન્ય ઓરડાના તાપમાને પાણીથી સ્નાન કરવું સ્વાસ્થ્ય માટે ખૂબ ફાયદાકારક છે. માથા પર પાણી નાખીને સ્નાન કરવું જોઈએ, તેના કારણે આપણા શરીરના તમામ અંગો સ્વસ્થ રહેશે. ગરમ પાણી આપણા વાળ માટે સારું નથી. માથા પર પડતું ગરમ પાણી આંખો અને હૃદય માટે હાનિકારક છે. આયુર્વેદમાં ખૂબ જ ગરમ પાણીમાં સ્નાન કરવાનો કોઈ ઉલ્લેખ નથી.

3. ધ્યાન માટે સમય કાઢો

આયુર્વેદમાં ઉલ્લેખ છે કે સ્નાન કર્યા પછી હવે ધ્યાન માટે સમય લેવો જોઈએ. જેમ આપણા શરીરને કસરતની જરૂર છે, તેમ આપણા મનને પણ ધ્યાનની જરૂર છે. નિષ્ણાતો કહે છે કે આપણે ભગવાનની પૂજા કરીને આ ધ્યાન કરી શકીએ છીએ. જો તમે ઇચ્છો તો, તમે પ્રકાશ પ્રગટાવવા અથવા તમારી સામે દીવો મૂકીને ધ્યાન કેન્દ્રિત કરી શકો છો. જો તમે નિયમિત ધ્યાન કરો છો, તો તમે દિવસનું કામ સરળતાથી કરી શકશો અને તમે માનસિક રીતે સ્વસ્થ રહેશો.

આની કાળજી લો

ધ્યાન હંમેશા ખાલી પેટ કરવું જોઈએ. નિષ્ણાંતોનું કહેવું છે કે ખોરાકનું સેવન કર્યા બાદ આપણા શરીરમાં પાચન તંત્ર સક્રિય થાય છે અને પાચનની પ્રક્રિયા શરૂ થાય છે. આવી સ્થિતિમાં, મગજમાં યોગ્ય રીતે જવાને બદલે, રક્ત પુરવઠો શરીરના અન્ય ભાગોમાં જવાનું શરૂ કરે છે.

4. હવે નાસ્તો કરો

નિષ્ણાતો સૂચવે છે કે સૂર્ય ઉગે પછી જ નાસ્તો કરવો જોઈએ. કારણ કે જેમ આકાશમાં સૂર્ય ઉગવા માંડે છે, તેવી જ રીતે શરીરમાં અગ્નિ તત્વ સક્રિય થાય છે. તમે જોયું હશે કે જો તમે સૂર્યોદય પહેલા જાગો તો તમને ભૂખ ન લાગે. જો કોઈ આયુર્વેદના નિયત નિત્યક્રમ મુજબ ઉઠે તો તેને સવારે આઠ વાગ્યા પછી જ ભૂખ લાગશે. આ સમય સુધીમાં તંદુરસ્ત વ્યક્તિના શરીરમાં મેટાબોલિક પ્રવૃત્તિ શરૂ થાય છે, શરીરના ભાગો ખોરાકના પોષક તત્વો મેળવવા માટે તૈયાર છે.

આ બાબતોનું ધ્યાન રાખો

નિષ્ણાતોનું કહેવું છે કે આયુર્વેદ મુજબ આપણે સવારના નાસ્તામાં હળવો ખોરાક લેવો જોઈએ. કારણ કે શરીરની પાચન તંત્ર આખી રાત આરામની સ્થિતિમાં રહે છે. આવી સ્થિતિમાં, જો તમે વધુ પડતો ખોરાક લેતા હો, તો તમારા પાચન પર ખોટી અસર પડી શકે છે.

5. બપોરે એક વાગ્યે ભોજન લો

નિષ્ણાતો કહે છે કે તમે નાસ્તાના અડધા કલાક પછી કામ શરૂ કરી શકો છો. આ પછી તમે બપોરે એક વાગ્યા સુધી સારી રીતે કામ કરી શકો છો. એક વાગ્યા સુધીમાં સૂર્યના કિરણો ખૂબ જ મજબૂત હોય છે. આ સમયે શરીરને ઘણી ઉર્જાની જરૂર હોય છે. આવી સ્થિતિમાં, આ સમયે આપણે સારી માત્રામાં ખોરાક લેવો જોઈએ.

6. બપોરે સૂવાનો કોઈ ઉલ્લેખ નથી

ભારતમાં, સામાન્ય રીતે ઘણા લોકો બપોરે ઘરે આવે છે અને આરામ કરે છે. પરંતુ આયુર્વેદમાં બપોરે સૂવાનો કોઈ ઉલ્લેખ નથી. નિષ્ણાંતોનું કહેવું છે કે ઉનાળામાં જ્યારે તાપમાન મર્યાદા કરતા વધારે હોય ત્યારે થોડો સમય આરામ કરવો જોઈએ.

7. તમારી પસંદગીનું કામ સાંજે કરો

નિષ્ણાતોનું કહેવું છે કે આયુર્વેદમાં ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો છે કે લોકોએ સાંજ માટે તેમની પસંદગી મુજબ પ્રવૃત્તિઓ કરવી જોઈએ. તે આખા દિવસ દરમિયાન કરવામાં આવેલા કામ સિવાય કરવું જોઈએ. તમારા પરિવારના સભ્યોને તમારી મનપસંદ પ્રવૃત્તિઓમાં સામેલ કરવાનો પ્રયાસ કરો જેમ કે રમવું, ગાવું, પેઇન્ટિંગ વગેરે.

8. સૂર્યાસ્ત પછી જ રાત્રિ ભોજન કરો

નિષ્ણાતો કહે છે કે સૂર્યાસ્ત પછી શરીરમાં ખોરાક પચાવવાની શક્તિ ખૂબ જ ધીમી થઈ જાય છે. આથી એવું સૂચન કરવામાં આવે છે કે આપણે સૂર્યાસ્ત પછી તરત જ આપણું રાત્રિ ભોજન કરવું જોઈએ. કારણ કે જો આપણે સૂર્યાસ્તના લાંબા સમય પછી ખોરાક ખાઈએ તો તેને પચવામાં ઘણો સમય લાગે છે.

આ બાબતની કાળજી લો

ભોજન કર્યા પછી સૂવા વચ્ચે ઓછામાં ઓછા બે કલાકનો અંતર હોવો જોઈએ, જેના કારણે આપણા શરીરમાં લાળ સ્ત્રાવ નિયંત્રણમાં રહે છે. નિષ્ણાંતોનું કહેવું છે કે ખોરાક ખાધા પછી તરત સૂવાથી સ્થૂળતા વધી શકે છે. શરીરમાં ભારેપણું સાથે, મન સંપૂર્ણ શક્તિથી વિચારવામાં અસમર્થ છે, સુસ્ત બને છે. આ સિવાય બીજી ઘણી સમસ્યાઓ પણ થાય છે.

9. રાત્રિ દરમિયાન આ બાબતોનું ધ્યાન રાખો

નિષ્ણાતો કહે છે કે ઘુવડ જેવા ઘણા જીવો છે, રાત્રે જાગતા રહે છે. પણ માણસ તે જીવોમાં આવે છે જે રાત્રે ઊંઘે છે. આવી સ્થિતિમાં આપણે બધાએ રાત્રે સૂવું જોઈએ. જે લોકો રાત્રે લાંબા સમય સુધી જાગતા રહે છે, ઊંઘતા નથી, તેમને રોગ થવાની સંભાવના વધારે છે. કારણ કે તેઓ પ્રકૃતિ વિરુદ્ધ કામ કરે છે. આ સિવાય આયુર્વેદમાં પથારીનો પણ ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો છે, સૂવા માટે પથારીની ઉંચાઈ માણસોના ઘૂંટણથી વધારે ન હોવી જોઈએ. લોકોએ આનું ધ્યાન રાખવું જોઈએ.

આ બાબતની પણ કાળજી લો

જે લોકો કફની શ્રેણીમાં આવે છે, જેમના શરીરનો જથ્થો ઝડપથી વધે છે, તેમણે ઓછું ઊંઘવું જોઈએ. જેથી શરીર લાંબા સમય સુધી સક્રિય સ્થિતિમાં રહે. જે લોકોનું શરીર પિત્તની શ્રેણીમાં આવે છે તેમણે સાતથી આઠ કલાકની ઊંઘ લેવી જોઈએ અને જેમનું શરીર વતાની શ્રેણીમાં આવે છે તેમણે આઠ કલાકથી વધુ ઊંઘ લેવી જોઈએ.

સમય બદલાઈ ગયો છે, તેને અનુસરવાનો પ્રયાસ કરો

ભલે સમય આજના સમયમાં બદલાઈ ગયો હોય. કંપનીઓમાં લોકો રાત -દિવસ કામ કરે છે. આવી સ્થિતિમાં, આ નિત્યક્રમનું પાલન કરવું શક્ય નથી. પરંતુ એવા ઘણા લોકો છે જે જો ઇચ્છે તો આ નિત્યક્રમનું પાલન કરી શકે છે. નિષ્ણાતો કહે છે કે પહેલાના સમયમાં પણ લોકો દુકાનો ઉભી કરીને, ખેતરોમાં શારીરિક શ્રમ કરીને માલ વેચતા હતા, જ્યારે આજે પણ લોકો ઓફિસ જાય છે અને રોજિંદા કામ કરે છે. તેથી માત્ર એટલું જ જરૂરી છે કે તમે સારી જીવનશૈલી ન અપનાવો. પહેલાના સમયમાં લોકો તેમના સ્વાસ્થ્યને લઈને સભાન હતા. આ જ કારણ છે કે તેઓ આયુર્વેદિક રૂટિન અપનાવતા હતા. પરંતુ આપણે ભારતીયો હવે આપણી સંસ્કૃતિથી દૂર થઈ રહ્યા છે. બીજી બાજુ, વિદેશીઓ આપણા યોગને અપનાવીને સ્વસ્થ થઈ રહ્યા છે.