આ સાવન અથવા શ્રાવણ માસનો પવિત્ર મહિનો છે. આ મહિના ને ભગવાન શિવનો મહિનો પણ કહેવામાં આવે છે. આખા મહિના દરમિયાન પેગોડામાં ભગવાન શિવ ની પૂજા કરવામાં આવે છે. ખાસ કરીને સોમવારે ઉપવાસ રાખવામાં આવે છે. શું તમે જાણો છો કે કોઈ પણ મંદિરનું શિવલિંગ વાસ્તવમાં કેટલા ભાગોમાં છે, અને કેટલા પ્રકારો માનવામાં આવ્યા છે.
શું તમે ક્યારેય વિચાર્યું છે કે જે શિવલિંગ ની તમે પૂજા કરો છો, વાસ્તવમાં તેનું પોતાનું વિજ્ન છે. શિવલિંગ ના ત્રણ ભાગ છે. પ્રથમ ભાગ જે તળિયા ની આસપાસ ભૂગર્ભ રહે છે. મધ્ય ભાગમાં, તમામ આઠ બાજુઓ પર એક સમાન સપાટી બનાવવામાં આવે છે. છેલ્લે તેનો ટોચનો ભાગ, જે અંડાકાર છે, તેની પૂજા કરવામાં આવે છે. આ શિવલિંગની ઉંચાઈ સમગ્ર વર્તુળ અથવા પરિઘ નો ત્રીજો ભાગ છે.
આ ત્રણ ભાગ બ્રહ્મા (તળિયે), વિષ્ણુ (મધ્ય) અને શિવ (ટોચ) નું પ્રતીક છે. જે ટોચ પર પાણી રેડવામાં આવે છે, જે સભામાંથી નીચે બનાવેલ માર્ગ દ્વારા ખાલી થાય છે. ત્રણ રેખાઓ (ત્રિપુંડા) અને શિવના કપાળ પર એક બિંદુ છે, આ રેખાઓ શિવલિંગ પર સમાન રીતે ચિહ્નિત થયેલ છે.
તમામ શિવ મંદિરો નું ગર્ભગૃહ ગોળાકાર આધારની વચ્ચે મૂકવામાં આવેલા વળાંકવાળા અને અંડાકાર શિવલિંગ તરીકે દેખાય છે. બ્રહ્માંડ ના વૈજ્ઞાનિક રહસ્ય ને સમજવા અને આ સત્ય ને પ્રગટ કરવા માટે પ્રાચીન ઋષિઓ અને મુનિઓ દ્વારા વિવિધ સ્વરૂપોમાં સમજાવવામાં આવ્યું છે.
પુરાતત્વીય તારણો અનુસાર, મેસોપોટેમીયા અને બેબીલોન ના પ્રાચીન શહેરોમાં પણ શિવલિંગ ની પૂજાના પુરાવા મળ્યા છે. આ સિવાય શિવલિંગ ની પૂજાના પુરાતત્વીય અવશેષો મોહેંજો-દરો અને હડપ્પા ની વિકસિત સંસ્કૃતિમાં પણ મળી આવ્યા છે.
સંસ્કૃતિ ની શરૂઆતમાં લોકોનું જીવન પ્રાણીઓ અને પ્રકૃતિ પર નિર્ભર હતું, તેથી તેઓ પ્રાણીઓ ના આશ્રયદાતા તરીકે પશુપતિ ની પૂજા કરતા હતા. સિંધુ સંસ્કૃતિમાંથી મેળવેલ સીલ ત્રણ ચહેરાવાળા માણસ ને દર્શાવે છે, જેની આસપાસ ઘણા પ્રાણીઓ છે. તેને ભગવાન શિવ નું પશુપતિ સ્વરૂપ માનવામાં આવે છે.
જો કે, મુખ્યત્વે શિવલિંગ ના બે પ્રકાર છે પ્રથમ અવકાશી અથવા ઉલ્કા શિવલિંગ છે, અને બીજું છે પારદ શિવલિંગ. પરંતુ પુરાણો અનુસાર મુખ્યત્વે છ પ્રકાર ના શિવલિંગ હોય છે. દેવ લિંગ જે શિવલિંગ ની સ્થાપના દેવતાઓ કે અન્ય ધર્મોએ કરી છે, તેને દેવલિંગ કહેવામાં આવે છે. અસુર લિંગ અસુરો એ જે પૂજા કરી છે તે અસુર લિંગ છે. રાવણે શિવલિંગ ની સ્થાપના કરી હતી, જે અસુર લિંગ હતું. અર્શ લિંગ પ્રાચીન સમયમાં અગસ્ત્ય મુનિ જેવા સંતો એ સ્થાપેલા આવા લિંગ ની પૂજા કરવામાં આવતી હતી.
પુરાણ લિંગ પૌરાણિક કાળના લોકો દ્વારા સ્થાપિત શિવલિંગ ને પુરાણ શિવલિંગ કહેવામાં આવે છે. માનવ મૈથુન પ્રાચીન કાળ કે મધ્યકાલીન સમયમાં ઐતિહાસિક મહાપુરુષો, શ્રીમંત, રાજા-મહારાજા ઓ દ્વારા સ્થાપિત લિંગ ને મનુષ્ય શિવલિંગ કહેવામાં આવે છે. સ્વયંભૂ લિંગ ભગવાન શિવ કોઈ કારણસર સ્વયં શિવલિંગ ના રૂપમાં દેખાય છે. આવા શિવલિંગ ને સ્વયંભૂ શિવલિંગ કહેવામાં આવે છે. સ્વયંભૂ શિવલિંગ ભારતમાં ઘણી જગ્યાએ છે.
પશ્ચિમ હિમાલયમાં દર શિયાળામાં ગુફા ના તળિયે પાણી ટપકાવી ને અમરનાથ નામની ગુફા રચાય છે અને બરફનું શિવલિંગ બને છે. મોટી સંખ્યામાં યાત્રાળુઓ તેના દર્શન માટે જાય છે. આંધ્રપ્રદેશ ની બોરા ગુફાઓમાં કુદરતી સ્વયંભૂ શિવલિંગ પણ હાજર છે.
નર્મદા નદીના પટ પર બનાલિંગ જોવા મળે છે. છત્તીસગઢ નું ભુવનેશ્વર શિવલિંગ એક કુદરતી ખડક છે, જેની ઊંચાઈ સતત વધી રહી છે. અરુણાચલ પ્રદેશના સિદ્ધેશ્વર નાથ મંદિર નું શિવલિંગ સૌથી વધુ કુદરતી શિવલિંગ માનવામાં આવે છે.
કડવુલ મંદિરમાં ત્રણસો વીસ કિલો, ત્રણ ફૂટ ઊંચું સ્વયંભૂ સ્ફટિક શિવલિંગ સ્થાપિત છે. આ સૌથી મોટો જાણીતો સ્વયંભૂ સ્ફટિક શિવલિંગ છે. સિંધુ ખીણ સભ્યતાના ખોદકામ દરમિયાન કાલિબાંગા અને અન્ય ખોદકામ સ્થળો પર મળેલા પાકેલા માટી ના શિવલિંગો પર પ્રારંભિક શિવલિંગ પૂજન ના પુરાવા મળ્યા છે. પુરાવા સૂચવે છે કે શિવલિંગની પૂજા ઇ.સ.પૂર્વે ૩૫૦૦ થી ૨૩૦૦ બીસી સુધી કરવામાં આવી હતી.