કેલ્શિયમ આપણા સ્વાસ્થ્ય માટે ફાયદાકારક છે, પરંતુ તે વધુ લેવાથી ઘણું નુકસાનકારક પણ છે. જાણો કેવી રીતે.

હાડકાં, દાંત અને હૃદયના રોગોથી દૂર રહેવા માટે કેલ્શિયમ ખૂબ મહત્વનું છે. કેલ્શિયમની ઉણપને કારણે મોટા ભાગના લોકો સાંધાનો દુખાવો, ગભરાટ અને ખરાબ નખની સમસ્યાથી પરેશાન રહે છે. પરંતુ શું તમે ક્યારેય કેલ્શિયમના વધુ પડતા કારણે થતા રોગ વિશે સાંભળ્યું છે ? જી હા, જો કોઈ વ્યક્તિ વધારે પડતું કેલ્શિયમ લે છે, તો તે હાઈપરક્લેસીમિયા નામની બીમારીનો શિકાર બની શકે છે. હાયપરકેલેસીમિયા એક એવી સ્થિતિ છે કે જેમાં તમારા લોહીમાં કેલ્શિયમનું પ્રમાણ ખૂબ વધી જાય છે અને તે શરીરના ઘણા અવયવોને અસર કરે છે. આજે અમે તમને હાઇપરક્લેસીમિયાના કારણો, લક્ષણો અને ઉપાયો વિશે વિગતવાર જણાવીશું.

હાયપરક્લેસીમિયા શું છે ?

કેલ્શિયમ એક ખનિજ છે જે આપણા શરીરમાં વિવિધ રીતે જોવા મળે છે. પરંતુ જ્યારે તમારા લોહીમાં સામાન્ય કરતાં વધુ કેલ્શિયમ હોય ત્યારે ડોકટરો તેને હાઈપરકેલ્સેમિયા કહે છે. આ એક ગંભીર સ્થિતિ છે. હાયપરક્લેસીમિયાના કેસો મોટે ભાગે હાઈપરથાઈરોઈડિઝમના કેસોમાં જોવા મળે છે, જ્યાં પેરાથાઈરોઈડ ગ્રંથિ વધુ પડતી સક્રિય બને છે. આ સ્થિતિ ઉંમર સાથે આગળ વધે છે, જે હાડકાની નબળાઇ, કિડનીમાં પથરી, હૃદયરોગ અને કેન્સર વગેરે તરફ દોરી શકે છે.

હાયપરક્લેસીમિયાના કારણો

1. પેરાથાઇરોઇડ હોર્મોન દ્વારા થાય છે

પેરાથાઇરોઇડ એ ચાર વટાણાના કદની ગ્રંથિ છે જે થાઇરોઇડ નજીક ગરદનમાં સ્થિત છે જ્યાં પેરાથાઇરોઇડ હોર્મોન (PTH) ઉત્પન્ન થાય છે. PTH શરીરમાં કેલ્શિયમનું યોગ્ય સંતુલન જાળવવામાં મદદ કરે છે. પરંતુ જ્યારે આ હોર્મોન અસંતુલિત બને છે, ત્યારે શરીરમાં કેલ્શિયમનું સ્તર બગડવાનું શરૂ થાય છે. જે હાઈપરક્લેસીમિયા તરફ દોરી જાય છે.

2. વધુ કેલ્શિયમનું સેવન

ખરેખર, ઉંમર પછી, લોકોના શરીરમાં કેલ્શિયમની ઉણપના લક્ષણો દેખાવા લાગે છે. આવી સ્થિતિમાં, લોકો ઘણીવાર કેલ્શિયમ સમૃદ્ધ ખોરાકની સાથે કેલ્શિયમ સપ્લિમેન્ટ્સ લેવાનું શરૂ કરે છે, જે લોહીમાં કેલ્શિયમની માત્રામાં વધારો કરે છે અને હાઈપરક્લેસીમિયાનું જોખમ વધારે છે.

3. વિટામિન ડી વધુ માત્રામાં લેવું

વધારે પ્રમાણમાં વિટામિન ડી લેવાથી શરીરમાં કેલ્શિયમનું સંતુલન પણ વધે છે. હકીકતમાં, સપ્લીમેન્ટમાં વધુ પડતા વિટામિન ડી અથવા કેલ્શિયમ લેવાથી તમારા શરીરમાં કેલ્શિયમનું સ્તર વધી શકે છે. આવી સ્થિતિમાં, તમારા હાડકાં તમારા લોહીમાં કેલ્શિયમ છોડે છે, જે લોહીમાં ભળવાનું શરૂ કરે છે અને શરીરમાં કેલ્શિયમની માત્રા વધારે છે. આ સિવાય કેટલીક એન્ટાસિડ્સ એટલે કે એસિડિટીની દવાઓ પણ શરીરમાં કેલ્શિયમનું સ્તર વધારે છે.

4. ફેફસાના રોગો અને કેન્સર

ફેફસાના કેટલાક ગંભીર રોગો છે જે તમારા શરીરમાં વિટામિન ડીના સ્તરમાં વધારો કરી શકે છે. હકીકતમાં, જ્યારે કેલ્શિયમ શોષણ વધારે હોય છે, ત્યારે તમારા લોહીમાં કેલ્શિયમનું સ્તર વધે છે. ખાસ કરીને, અમુક કેન્સર, જેમ કે ફેફસાનું કેન્સર, સ્તન કેન્સર અને બ્લડ કેન્સર, હાઈપરક્લેસીમિયાનું જોખમ વધારી શકે છે.

5. ડિહાઇડ્રેશન

ડિહાઇડ્રેશન સામાન્ય રીતે હાયપરક્લેસીમિયાના હળવા લક્ષણોનું કારણ બને છે. જો તમારા શરીરમાં પાણીનો અભાવ હોય તો ડિહાઇડ્રેશન તમારા કેલ્શિયમનું સ્તર વધારે છે. હકીકતમાં, પાણીની અછતને કારણે, આપણી કિડની યોગ્ય રીતે કામ કરી શકતી નથી અને કિડની ઓછું કેલ્શિયમ બહાર કાઢે છે અને વધુ વિટામિન ડી સક્રિય કરે છે, જે કેલ્શિયમના શોષણમાં મહત્વની ભૂમિકા ભજવે છે. આ શરીરના સંતુલનને ખલેલ પહોંચાડે છે અને હાયપરક્લેસીમિયાનું જોખમ તરફ દોરી શકે છે.

હાયપરક્લેસીમિયાના લક્ષણો

– ભૂખમાં ઘટાડો

– વારંવાર તરસ

– વારંવાર યુરિન

– ઉલટી અને ચક્કર આવવા

– સ્નાયુ ખેંચાણમાં વધારો

– શરીરની જક્ડતા

– પેટમાં દુખાવો

– હતાશા

– થાક

– યાદશક્તિ ઓછી થવી

જો કે, આ માત્ર હાઈપરક્લેસીમિયાના પ્રારંભિક લક્ષણો છે. આ સમય જતાં ગંભીર બની શકે છે અને તે પછી તમારે કેટલાક ગંભીર લક્ષણોમાંથી પસાર થવું પડી શકે છે. જેમ કે

– કિડનીની સમસ્યાઓમાં વધારો જેમ કે કિડની ફેલ્યર

– હાડકાં નબળા પડવા

– લાંબી કબજિયાતની સમસ્યા

– પાચન તંત્રને લગતા ગંભીર રોગો

હાઈપરક્લેસીમિયાની તપાસ અને સારવાર –

હાયપરકેલેસીમિયાને 3 ભાગોમાં વર્ગીકૃત કરી શકાય છે અને તેનું સ્તર માત્ર શરીરની હાઈપરક્લેસીમિયા જેવી ગંભીરતા જણાવવા માટે તપાસવામાં આવે છે.

હળવા હાયપરકેલેસીમિયા: 10.5 થી 11.9 મિલિગ્રામ/ડીએલ

મધ્યમ હાયપરકેલેસીમિયા: 12.0 થી 13.9 મિલિગ્રામ/ડીએલ

ગંભીર હાયપરકેલેસીમિયા: 14.0 થી 16.0 મિલિગ્રામ/ડીએલ

હાઈપરક્લેસીમિયાના મોટાભાગના કેસોમાં, તે માત્ર નિયમિત પરીક્ષણો દ્વારા જ જાણી શકાય છે કે વ્યક્તિની સ્થિતિ શું છે. પેરાથાઇરોઇડિઝમ માપવા માટે સંવેદનશીલ અને ચોક્કસ ઇમ્યુનોકેમિલ્યુમિનોમેટ્રીક એસેસનો ઉપયોગ કરવો જોઇએ. ઉચ્ચ કેલ્શિયમ, નીચા ફોસ્ફરસ સ્તર અને ઉચ્ચ પીટીએચ સ્તર સાથે આની તપાસ કરવામાં આવે છે. જ્યારે આ સ્થિતિ કેન્સરને કારણે હોય ત્યારે ઇમેજિંગ અભ્યાસ કરવામાં આવે છે. સ્તન કેન્સર શોધવા માટે મેમોગ્રામનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે અને કિડની કેન્સરને શોધવા માટે સીટી સ્કેનનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે. પેરાથાઇરોઇડ ગ્રંથીઓની તપાસ અલ્ટ્રાસાઉન્ડ અને એમઆરઆઈ સાથે કરવામાં આવે છે.

હાયપરક્લેસીમિયાની સારવારની વાત કરીએ તો, ડોકટરો આ બધી પરિસ્થિતિઓ જોયા પછી જ તેની સારવાર કરે છે.

– જ્યારે કેન્સર હોય ત્યારે કેન્સરની સારવાર ચાલુ રહે છે.

– ઉલટી અને યુરિન દ્વારા ખોવાયેલા પ્રવાહી માટે ડોક્ટર મૌખિક રિહાઇડ્રેશન સોલ્યુશન લખી શકે છે.

– જ્યારે હાડકા નબળા હોય ત્યારે તે ભાંગી ન જાય તે માટે દવાઓ આપવામાં આવે છે.

– કિડની ફેલ્યરના કિસ્સામાં ડાયાલિસિસની મદદ લઈ શકાય છે.

હાઈપરક્લેસીમિયાને કેવી રીતે અટકાવી શકાય ?

શું હાઈપરક્લેસીમિયા અટકાવી શકાય ? આ સવાલના જવાબમાં ડોક્ટર કહે છે કે ના, તમામ પ્રકારના હાઈપરક્લેસીમિયાને અટકાવી શકાતા નથી. જો કે, આઇટ્રોજેનિક હાઇપરક્લેસીમિયાને રોકવા માટે કેલ્શિયમ સપ્લિમેન્ટ્સ, વિટામિન ડી સપ્લિમેન્ટ્સ અને એન્ટાસિડ્સનો વધુ પડતો ઉપયોગ ટાળવો જોઈએ. કિડનીમાં પથરી ધરાવતા દર્દીઓ અને ઉચ્ચ જોખમ ધરાવતી દવાઓનો ઉપયોગ કરનારાઓ માટે ડોક્ટરની સલાહ લેવી જોઈએ. આ સાથે, શરીરમાં કેલ્શિયમનું સ્તર વધતું અટકાવવા માટે તમે ઘણી ટિપ્સનો સહારો લઈ શકો છો. જેમ કે –

– તમારા પોતાના મનથી અને ડોક્ટરની સલાહ વગર ક્યારેય કેલ્શિયમ સપ્લિમેન્ટ્સ ન લો.

– શરીરમાં પાણીની ઉણપ ન થવા દો અને આ માટે નિયમિતપણે પ્રવાહી અને પાણીથી સમૃદ્ધ ફળો અને શાકભાજીનું સેવન કરો.

– યોગ અને કસરત કરો જેથી તમારા હાડકાં મજબૂત રહે અને તમને બહારથી કેલ્શિયમની જરૂર ન પડે.

– કેલ્શિયમથી ભરપૂર ખોરાક લો. જેમ કે દૂધ, દહીં, પનીર, ટોફુ, તલ, પાલક, નારંગી અને માછલી.

– સક્રિય જીવનશૈલીને અનુસરો.

– વિટામિન ડી માટે પૂરક ન લો. આ માટે થોડો સમય તડકામાં બેસો અથવા સવારે 10 વાગ્યા પહેલા તડકામાં ચાલવા જાઓ.

કેલ્શિયમના ઓવરડોઝ સાથે સંકળાયેલ આ રોગને ટાળવા માટે ઓવર-ધ-કાઉન્ટર સપ્લિમેન્ટ્સ સહિત કોઈપણ દવા લેતા પહેલા તમારા ડોક્ટર પાસે તપાસ કરવાનું હંમેશા યાદ રાખો. આ સિવાય જો અહીં જણાવેલા લક્ષણોમાંથી તમને તમારા શરીરમાં કોઈપણ પ્રકારના લક્ષણો દેખાય, તો તાત્કાલિક તમારા ડોક્ટરને મળો અને તેમના જણાવ્યા મુજબ, તપાસ અને સારવાર કરાવો.