આચાર્ય ચાણક્ય કોઈપણ પરિસ્થિતિમાં વ્યક્તિ એ શું કરવું જોઈએ, તે વિશે આ બાબત જણાવે છે
કૌટિલ્ય તરીકે પ્રખ્યાત આચાર્ય ચાણક્યએ નીતિ શાસ્ત્રની રચના કરી છે, જેમાં તેમણે સમાજને માર્ગદર્શન આપવા માટે ઘણી નીતિઓ આપી છે. એક મહાન અર્થશાસ્ત્રી, રાજકારણી અને શાણપણથી સમૃદ્ધ આચાર્ય ચાણક્યએ પોતાની નીતિઓના બળ પર નંદ રાજવંશનો નાશ કર્યો હતો અને એક સરળ બાળક ચંદ્રગુપ્ત મૌર્યને મગધનો સમ્રાટ બનાવ્યો હતો. ચાણક્યને સમાજના લગભગ તમામ વિષયોની ઊંડી સમજ હતી. આ જ કારણ છે કે ચાણક્યની નીતિઓ આજના સમયમાં પણ ખૂબ જ પ્રાસંગિક છે.
આચાર્ય ચાણક્યની નીતિઓ ભલે સાંભળવામાં અઘરી લાગે, પરંતુ જે વ્યક્તિ તેનું પાલન કરે છે તેને જીવનમાં ક્યારેય હારનો સામનો કરવો પડતો નથી. ચાણક્ય જીએ પોતાના નીતિશાસ્ત્રમાં એક વસ્તુનો ઉલ્લેખ કર્યો છે, જે માણસની હારનું કારણ બની શકે છે. ચાણક્યજીએ કહ્યું છે કે, ‘હાર એ નથી કે જ્યારે તમે પડો, હાર એ છે જ્યારે તમે ઉભા થવાનો ઇનકાર કરો’.
આ વિધાનમાં આચાર્ય ચાણક્ય માનવ પરાજયનો સાચો અર્થ સમજાવી રહ્યા છે. વાસ્તવિક જીવનમાં વ્યક્તિને મુશ્કેલ પરિસ્થિતિઓનો સામનો કરવો પડે છે. પરંતુ ક્યારેક એવું બને છે કે કેટલાક લોકો મુશ્કેલ સમસ્યાઓ જોઈને હાર માની લે છે. આવા લોકો વિશે ચાણક્ય કહે છે કે જે વ્યક્તિ હાર માની લે છે તે તેના જીવનમાં ક્યારેય સફળ થઈ શકતો નથી. વ્યક્તિએ હંમેશા દરેક પરિસ્થિતિમાંથી બહાર આવવાનો પ્રયત્ન કરવો જોઈએ.
એક કહેવત છે કે ‘મનની હાર એ હાર છે અને મનની જીત એ જીત છે’ ચાણક્યજી પણ આ કથનને એકદમ યોગ્ય માનતા હતા. આચાર્ય ચાણક્યનું માનવું છે કે વ્યક્તિએ દરેક પરિસ્થિતિમાં સકારાત્મક વિચાર રાખવો જોઈએ અને દરેક મુશ્કેલીઓનો મજબૂતાઈથી સામનો કરવો જોઈએ. કારણ કે સતત પ્રયત્નો કરીને અને પ્રયત્નો ન છોડવાથી વ્યક્તિ આખરે પોતાનું લક્ષ્ય પ્રાપ્ત કરે છે.
ઘણી વખત લોકો પ્રથમ વખત સફળતા પ્રાપ્ત કરી શકતા નથી. જો કે, આ બાબતોથી નિરાશ થયા વિના, વ્યક્તિએ વારંવાર પ્રયત્ન કરવો જોઈએ અને પડ્યા પછી પણ ઉભા થવાનો પ્રયાસ કરવો જોઈએ. વળી, તમારા મનોબળને ક્યારેય નીચે ન આવવા દો. તમારી હાર અને તમારી સંપૂર્ણ જીતના માત્ર તમે જ જવાબદાર છો.
