ગાંધી આશ્રમમાં આજે પણ દેખાય છે ગાંધીજીની ઝલક, આ મહિલાએ જાળવ્યો વારસો

ગાંધીજીએ દેશને ઘણું આપ્યું. આદર્શ, સત્ય અને અહિંસાના માર્ગે ચાલીને દેશને આઝાદી અપાવનાર ગાંધીજીએ શીખવ્યું કે સત્ય અને અહિંસાના માર્ગે ચાલીને સૌથી મોટી મુશ્કેલીઓનો અંત લાવી શકાય છે. દેશ આજે પણ તેમના બલિદાન, વફાદારીને યાદ કરે છે અને તેમને ગાંધીવિચાર અપનાવવાની પ્રેરણા આપે છે. ગાંધીજી આપણી વચ્ચે નથી પરંતુ તેમના વિચારોને જીવંત રાખવામાં એક મહિલાનું મોટું યોગદાન છે. તેમની એક ઝલક જ ગાંધીજીની યાદ અપાવી શકે છે.

મહારાષ્ટ્રના વર્ધા સ્થિત ગાંધી આશ્રમમાં તમને ગાંધીજીના જીવન સાથે જોડાયેલી ઘણી વસ્તુઓ જોવા મળશે, પરંતુ અહીં બાપુની ઝૂંપડીમાં એક વૃદ્ધ મહિલા તમને ગાંધીજીની કમી અનુભવવા નહીં દે. આ મહિલાનું નામ છે કુસુમ, સફેદ રંગની ખાદીની સુતરાઉ ધોતી, આંખમાં ચશ્મા, ફરતા ચક્રમાં સૂતર ફરતું. ગાંધી આશ્રમ અને ત્યાં આવનારા લોકો તેમને કુસુમ તાઈ કહીને બોલાવે છે. ચાલો જાણીએ કુસુમ તાઈ વિશે, જેમાં ગાંધીજીની ઝલક જોવા મળે છે.

કુસુમ તાઈ ગાંધી આશ્રમની સૌથી વૃદ્ધ મહિલા છે, જેમણે નાની ઉંમરથી બાપુ સાથે કામ કર્યું છે. 88 વર્ષીય કુસુમ તાઈ ગાંધીના સમયની શિક્ષિત મહિલા છે. તેણે ગ્રેજ્યુએટ કર્યું છે. ગાંધીજી ઈચ્છતા હતા કે આશ્રમના બાળકો અભ્યાસની સાથે આત્મનિર્ભર બને. તેથી જ તેણે એજ્યુકેશન ફોર લાઈફ નામની શૈક્ષણિક સંસ્થા શરૂ કરી. આ સંસ્થાને ચલાવવા માટે ગુરુદેવ રવિન્દ્રનાથ ઠાકુરે એક શિક્ષણવિદ પતિ-પત્નીને આશ્રમમાં મોકલ્યા હતા. કુસુમ તાઈએ પણ આ સંસ્થામાંથી શિક્ષણ મેળવ્યું હતું.અહીં બાળકોને રોજગારનું શિક્ષણ આપવામાં આવ્યું હતું. અભ્યાસની સાથે સાથે ખેતી, કાપણી, વણાટ વગેરે પણ ત્યાં કરવામાં આવતા હતા.

ગાંધીજી ઉપરાંત કુસુમ તાઈ પણ મીરા બેન સાથે રહેતી હતી. ગાંધીજીએ ઓસ્ટ્રિયાની એક છોકરીને પોતાની શિષ્ય બનાવી અને તેનું નામ મીરા બેન રાખ્યું. જ્યારે આ આશ્રમ બની રહ્યો હતો ત્યારે ગાંધીજી પહેલાં મીરા બેન આશ્રમમાં આવ્યા હતા અને બાંધકામનું કામ સંભાળ્યું હતું. આશ્રમમાં રહેતા પહેલા તે ગામમાં રહેતી અને મેલેરિયાના દર્દીઓની સેવા કરતી. બાદમાં તે આશ્રમમાં આવી ગઈ હતી

જ્યારે મીરા બેન આશ્રમની વ્યવસ્થા જોઈ રહ્યા હતા, ત્યારે જમુના લાલ બજાજે તેમને મદદ કરી. તે આખી જમીન જમના લાલ બજાજની છે, જે તેમણે ગાંધી આશ્રમ માટે આપી હતી. કુસુમ તાઈ એક વિદ્યાર્થી તરીકે આશ્રમમાં આવ્યા હતા અને બાદમાં અહીંના આદરણીય શિક્ષક બન્યા હતા.

કુસુમ તાઈએ આ શૈક્ષણિક સંસ્થાના શિક્ષક સાથે લગ્ન કર્યા અને તેમના બાળકોએ પણ તેમનું પ્રારંભિક શિક્ષણ અહીંથી લીધું. બાદમાં તેઓ વિવિધ ક્ષેત્રોમાં ઉચ્ચ હોદ્દા પર નોકરી કરતા થયા. કુસુમ તાઈ આશ્રમમાં જ રહે છે અને ત્યાંના દરેક ખૂણાની સ્મૃતિ તેમના શબ્દો અને આંખોમાં સ્પષ્ટ દેખાય છે. ગાંધી આશ્રમમાં કુસુમ તાઈની હાજરી ગાંધીજી હોવાની છાપ આપે છે. કુસુમ તાઈમાં ગાંધીજીની ઝલક જોવા મળે છે જે આજના યુવાનોને અનુભવે છે કે ભલે તેમણે બાપુને ક્યારેય જોયા ન હોય, પરંતુ તેમના આદર્શો ક્યારેય મરવાના નથી.