ગુજરાતના એવા ધાર્મિક સ્થળો જ્યાં મૃત્યુ પહેલા દરેક ગુજરાતી એ એક વાર અચૂક જવું જોઈએ.

ભારતીય ઉપખંડના પશ્ચિમ કિનારે ગુજરાતને ‘પશ્ચિમનું રત્ન’ પણ કહેવામાં આવે છે. તે ભારતનું સૌથી ઔદ્યોગિક અને સમૃદ્ધ રાજ્ય છે. અહીં તમને આધુનિક વાતાવરણ અને સદીઓ જૂની પરંપરાઓનું મજાનું મિશ્રણ મળશે.

આ રાજ્યને તેનું નામ ‘ગુજજરત્તા’ પરથી મળ્યું છે, જેનો મતલબ ગુજારાની જમીન છે. ગુજ્જર એક જનજાતિ છે જે પાંચમી સદીમાં ભારત આવી હતી. આ ક્ષેત્રના પુરાતત્વીય તારણો – જેમ કે લોથલ, ધોલાવિરા, રંગપુર, સિંધુ ખીણની સંસ્કૃતિમાં છે. આ રાજ્યમાં અંગ્રેજો સત્તામાં આવ્યા ત્યારથી, મોર્ય, ખિલજી અને અન્ય મુસ્લિમ શાસકો અને મરાઠા જેવા ઘણા શક્તિશાળી સામ્રાજ્યોએ શાસન કર્યું હતું.

ગુજરાતનાં લોકો રાજ્યની ગતિશીલ સંસ્કૃતિ દર્શાવે છે. લોકો રંગીન કપડાં પહેરે છે અને સ્ત્રીઓ ઘણા ઘરેણાં પહેરવા ગમે છે. મોટા ભાગના લોકો અહીં ગુજરાતી બોલે છે ગુજરાત, હિન્દી, ઉર્દુ, સિંધી અને અંગ્રેજી પણ બોલાય છે. ગુજરાતમાં સમગ્ર વર્ષ દરમિયાન હવામાન સામાન્ય રહે છે. જો કે, રાજ્યમાં કચ્છ જેવા કેટલાક વિસ્તારો છે જે ખૂબ જ શુષ્ક અને કઠોર આબોહવા છે. આ રાજ્યની મુલાકાત લેવાનો શ્રેષ્ઠ સમય ઑક્ટોબરથી માર્ચ સુધી છે.

ગુજરાત રાજ્ય ભારતના પશ્ચિમ કિનારે આવેલું છે અને તે દેશના સૌથી લોકપ્રિય પર્યટન સ્થળોમાંનું એક છે. આ રાજ્ય તેના સમૃદ્ધ સાંસ્કૃતિક વારસો, ઐતિહાસિક મહત્વ, હસ્તકલા અને અસંખ્ય પ્રવાસન આકર્ષણો માટે જાણીતું છે. ભારતનો સૌથી ઔદ્યોગિક વિસ્તાર હોવા ઉપરાંત, તે દેશનો સૌથી મોટો પ્રવાસી કેન્દ્ર પણ છે. ક્યારેય રોમાંચ, જાદુ, રહસ્ય, વાઇબ્રન્ટ રંગો અને અનંત સૌંદર્ય તે સંપૂર્ણ રાજ્યની મુલાકાત લલચાવું સ્વાભાવિક છે. પ્રકૃતિ, ઇતિહાસ અને ધાર્મિક સ્મારકોના અનન્ય સંગમ સાથે, ગુજરાત ભારતીય ઉપખંડમાં સૌથી મહત્વપૂર્ણ પ્રવાસન સ્થળ છે. ગુજરાતમાં ઘણા ધાર્મિક સ્થાનો છે જે હિંદુ અને ઇસ્લામિક ધર્મથી સંબંધિત છે. કેટલાક ધાર્મિક સ્થળો છે:

અક્ષરધામઃ

ગુજરાત રાજ્યની રાજધાની ગાંધીનગર શહેરમાં સ્વામિનારાયણ અક્ષરધામ, સ્વામિનારાયણ હિન્દુ ધર્મના સ્વામીનારાયણ સંપ્રદાય મુજબ યોગીજી મહારાજનું ચોથું આધ્યાત્મિક અનુગામી યોગીજી મહારાજ દ્વારા પ્રેરિત એક વિશાળ હિન્દુ મંદિર સંકુલ છે, અને એવું મનાય છે કે સ્વામીનારાયણના સંપ્રદાય મુજબ ભગવાન સ્વામિનારાયણના પાંચમા આધ્યાત્મિક અનુગામી મુખ્ય સ્વામી દ્વારા આ મંદિર બનાવવામાં આવ્યું છે.

ગુજરાતની રાજધાનીમાં સ્થિત, આ સંકુલ બનાવવામાં તેર વર્ષથી વધુ સમય લાગ્યો હતો. અને તે ભગવાન સ્વામિનારાયણ અને તેમના જીવન ઉપદેશો માટેની એક શ્રદ્ધાંજલિનું સ્વરૂપ મનાય છે. આશરે ત્રેવીસ એકરના સંકુલની મધ્યમાં અક્ષરધામ મંદિર છે, જેમાં રાજસ્થાનથી લાવેલ 6,000 મેટ્રિક ટન ગુલાબી રેતીના પત્થરથી બનેલું છે. આ મંદિરના નામ વિશે સ્વામિનારાયણના દૈવી નિવાસન બી.એ.પી.એસ. ફિલસૂફી સૂચવે છે; સ્વામિનારાયણના અનુયાયીઓ માને છે કે મોક્ષ અથવા મુક્તિ મેળવ્યા પછી જીવ અથવા આત્મા અક્ષરધામ જાય છે. બી.એ.પી.એસ. અનુયાયીઓ ભગવાન સ્વામિનારાયણની પૂજને સર્વશક્તિમાન માને છે. તેનું નામ અક્ષરધામ રખાયું છે.

આ મંદિરના ભવ્ય સંકુલમાં બાંધેલ મંદિરની ઊંચાઈ ૧૦૮ ફૂટ, લંબાઈ ૨૪૦ ફૂટ, પહોળાઈ ૧૩૧ ફૂટ છે. અક્ષરધામ મંદિર ગાંધીનગરનું મોટામાં મોટું સહજાનંદ સ્વામીનું મંદિર છે જે સેકટર ૨૦માં આવેલું છે. આ વિશાળ મંદિરમાં દર્શન ઉપરાંત દર્શનાર્થીઓ માટે અભિષેક મંડપ, પ્રદર્શન ખંડ જોવાલાયક આકર્ષણોમાં સત્ ચિત્ આનંદ વોટર શો, સહજાનંદ વન બાગ (૬,૪૫,૬૦૦ સ્ક્વેર ફૂટ), આર્ષ રિસર્ચ સેન્ટર આવેલ છે. ત્યાં વિકલાંગો માટેની સુવિધા હેતુ વ્હીલચેરની વ્યવસ્થા પણ રાખેલ છે.

રણછોડરાયઃ

ગુજરાત રાજ્યના ખેડા જિલ્લાના ઐતિહાસિક નગર તરીકે ડાકોર પ્રખ્યાત છે. એક લોક બોલીમાં બુલંદ અવાજે ભક્તોના મુખેથી ગવાય છે, ‘ડાકોરમાં કોણ છે? રાજા રણછોડ છે!’ આ પ્રસિધ્ધ મંદિર ડાકોરમાં દર પુનમે મેળો ભરાય છે. લોકો આ દિવસે આવીને શ્રધ્ધાથી ઈશ્વરની પૂજા કરે છે. કેટલાંક લોકો તો ખુશીથી અથવા તો પોતાની માનતા પૂરી કરવા પગે ચાલીને દૂર દૂરથી આવે છે, અને ઈશ્વરના દર્શન કરે છે.

અહીંના મંદિરમાં લોકો પ્રસાદના રુપે ભગવાનને માખણ, મિશરી, મગસ (બેસનની મીઠાઈ) ચઢાવે છે. કૃષ્ણ ભગવાનને ગાયો ખૂબ વહાલી હતી એટલે અહીં લોકો ગાયને પણ ચારો ખવડાવી પુણ્ય કમાય છે.

અહીં નાસ્તામાં ડાકોરના ગોટા ખૂબ પ્રસિધ્ધ છે. અહીં આવનાર દરેક યાત્રી ડાકોરના પ્રસિધ્ધ ગોટાનો સ્વાદ જરૂર માણે છે. અહીં આવેલ રણછોડરાયની ભોજનશાળામાં માત્ર પાંચ રુપિયામાં ભરપેટ ભોજન મળી જાય છે.

હવે તો ડાકોરમાં લોકોને આકર્ષિત કરવા માટે અન્ય નાના-મોટા મંદિર પણ બનાવવામાં આવ્યાં છે. ગુજરાતમાં દ્રારકા અને ડાકોર ખાતે આવેલા પ્રાચિન કૃષ્ણ મંદિરો ખૂબ પ્રસિધ્ધ છે. કહેવાય છે કે કંસના સસરા જરાસંઘના મથુરા નગરી પર થતા આક્રમણોથી જનતાને મુક્ત કરવા ભગવાને સૌ નગરજનો સાથે કુશસ્થળી સ્થળાંતર કર્યુ હતું.

ડાકોરના મંદિરની ઐતિહાસિક દંતકથા છે, દ્વાપરયુગમાં ડંક મુનિએ ડાકોરમાં આશ્રમ બનાવ્યો હતો. તે જમાનામાં ડાકોર ખાખરીયુ વન હતું, પરંતુ ડંક મુનિએ તપ કરી ભગવાન શંકરને પ્રસન્ન કર્યા. ભગવાને ડંક મુનિને આર્શિવાદ આપ્યા કે કૃષ્ણ ભગવાન અહીં આવશે અને પોતે પણ ડંકેશ્વર નામે લિંગ સ્વરુપે અહી રહેશે. આજે પણ ગોમતી કિનારે ડંકેશ્વર મહાદેવ છે જે એ બાબતની સાક્ષી પુરાવે છે. આજ ડંક મુનિએ મંદિર પાસે નાનો કુંડ બનાવ્યો હતો જેમા પશુ પંખી ર્નિભિકપણે પાણી પીતા હતા.

એકવાર ભગવાન કૃષ્ણ અને ભીમ પ્રસંગોપાત ડંક મુનિના આશ્રમ પાસેથી પસાર થતા હતા ત્યારે ભીમને તરસ લાગતાં આ કુંડમાંથી પાણી પીધું અને ઝાડ નીચે વિશ્રામ કરવા બેઠા. અચાનક વિચાર આવ્યો કે આટલો સુંદર જળનો કુંડ જો મોટો હોય તો ઘણાને પાણી સુગમતાથી મળે અને ગદાના એક જ પ્રહારથી ભીમે તે કુંડ ૯૯૯ વિઘા મોટો કર્યો. આ કુંડ આજે ગોમતી કુંડના નામે ઓળખાય છે. વર્ષો વીતતા ગોમતીકુંડ અને ડંકેશ્વર મહાદેવ મંદિર આસપાસ લોકો આવી વસ્યા અને પહેલા ડંકપુર અને ત્યારબાદ આજનું ડાકોર ગામ બન્યું.

ડાકોર ગામમાં કૃષ્ણ ભક્ત બોડાણો રહેતો હતો, જે દર છ માસે પુનમે ડાકોરથી દ્વારકા રસ્તેથી ચાલીને હાથમાં તુલસી રોપેલું કુંડુ લઈ, ભગવાનના દર્શનાર્થે જતો હતો. ભક્ત બોડણો ૭૨ વર્ષની ઉંમર સુઘી રાબેતા મુજબ આ ક્રમ કરતો રહ્યો પરંતુ ત્યારબાદ ઉંમરના કારણે એમને તકલીફ પડવા લાગી. પોતાના ભક્તની આ તકલીફ કૃષ્ણ ભગવાન જોઈ ન શક્યા. આથી તેમણે ભક્તને સપનામાં આવીને કહ્યું કે હું દ્વારકાથી ડાકોર આવીશ. તું બીજી વખત આવે ત્યારે ગાડું સાથે લાવજે. બોડાણા બીજી વખત સાથે ખખડધજ ગાડું લઇને દ્વારકા આવ્યો. પુજારીઓએ પુછતાં નિખાલસતાથી જવાબ આપ્યો કે ભગવાન મારી સાથે ડાકોર આવવાના છે.

દ્વારકાના પૂજારીઓએ રાત્રે મંદિરને તાળા મારી દીધા, પરંતુ ભગવાન કોઇના બંધનમાં રહેતા નથી, તેમણે આ તાળા તોડીને બોડાણાની જોડે ડાકોર જવા પ્રયાણ કર્યું. દ્વારકાથી થોડા દુર નીક્ળ્યા બાદ ભગવાને બોડાણાને કહ્યું કે હવે તું ગાડાંમાં આરામ કર હું ગાડું ચલાવીશ. ફ્ક્ત એક રાતમાં ભગવાન રાજા રણછોડરાય ડાકોરમાં આવી ગયા, સવારમાં બિલેશ્વર મહાદેવ નજીક લીમડા ડાળ પકડી બોડાણાને જગાડ્યો અને ગાડું ચલાવવા કહ્યું. ભગવાનના સ્પર્શથી લીમડાની એક ડાળ મીઠી થઈ ગઈ.

ભગવાનને દ્વારકામાં ન જોતાં પાછળ પાછળ આવી પહોંચેલા ભક્તોથી ભગવાનને બચાવવા બોડાણાએ મુર્તી ગોમતી નદીમાં પધારવી દીઘી અને જાતે ભક્તોને મળવા ગયા. ભક્તોએ ગુસ્સામા આવી બોડાણા પર ભાલાથી પ્રહાર કર્યો જેના કારણે બોડાણાનું મ્રુત્યુ થયું ને ગોમતીમાં મુર્તિ હતી ત્યાં પાણી લોહીથી લાલ થયું. દ્વારકાના પુજારીઓએ એક યુક્તિ આજમાવી કે જો ભગવાનને ડાકોરમાં રાખવા હોય તો, મૂર્તિના વજન જેટલું સોનું મૂકવું. તેઓ જાણતાં હતાં કે બોડાણો ખૂબ ગરીબ માણસ છે, એટલે સોનું આપી નહી શકે અને કૃષ્ણ ભગવાનની મૂર્તિ દ્વારકામાં જ રહેશે.

બોડાણા પાસે સોનાના નામે તેની પત્નીએ પહેરેલી ફક્ત નાકની વાળી હતી. જ્યારે મૂર્તિની સામે ત્રાજવામાં તેને મૂકવામાં આવી ત્યારે તેનું અને મૂર્તિનુ વજન બરાબર થયું. આવી રીતે કૃષ્ણ ભગવાનનું સ્થળાંતર દ્વારકાથી ડાકોરમા થયું આજે ડાકોરમાં તે જ અસલ મૂર્તિ છે જે પહેલા દ્વારકામાં હતી.

અનેક નામે ઓળખાતાં ભગવાન કૃષ્ણ, દ્વારકામાં દ્વારકાધીશ અને ડાકોરમાં રણછોડરાયનાં નામે ઓળખાય છે. તેમને મળેલ નામ પાછળ પણ એક કથા છે. જરાસંધના મિત્ર કાલયવને જ્યારે કૃષ્ણ ભગવાન પર આક્રમણ કર્યુ ત્યારે તેઓ મથુરા વાસીઓના રક્ષણ માટે તેમને સાથે લઈને રણ છોડીને ભાગી ગયા અને નવી નગરી દ્વારકા બનાવીને ત્યાં વસ્યા આથી જ તેમને દ્વારકા અને ડાકોરમાં રણછોડરાયના નામે ઓળખવામાં આવે છે.

ડાકોરમાં ભગવાન રણછોડરાયનું મંદિર ગોમતી નદીને કિનારે આવેલ બન્ને મંદિરોમાં સવારે મંગળા દર્શનથી લઈને રાત્રીના શયન સુઘીના વિવિઘ દર્શન અને આરતીનો મહિમા અનેરો છે. પૂનમ હોળી અને દિવાળી, પડવો વગેરે તહેવારોએ અહીંનો માહોલ જોવા જેવો હોય છે.

દ્વારિકાધિશઃ

ભારત દેશના પશ્ચિમ ભાગમાં આવેલા ગુજરાત રાજ્યના દેવભૂમિ દ્વારકા જિલ્લાના ઓખામંડળ દ્વારકા તાલુકામાં આવેલું પૌરાણિક સમયથી જાણીતું યાત્રાધામ તેમ જ તાલુકાનું મુખ્ય મથક છે.

અહીં દ્વારકાધીશનું મંદિર પાંચ માળનું અને ખૂબ સુંદર કોતરણીઓવાળુ છે. ૬૦ થાંભલાઓ પર ઉભા કરાયેલા આ મંદિરમાં ભક્તો વિશેષ સંરચના પ્રમાણે સ્વર્ગદ્રારેથી પ્રવેશ કરે છે અને મોક્ષ દ્રારેથી મંદિરની બહાર નીકળે છે. દ્વારકાથી ત્રીસ કિ.મી. દૂર બેટદ્વારકા આવેલું છે, જે વૈષ્ણવ સંપ્રદાય માટે ખૂબ મહત્વ ધરાવે છે. દ્વારકાથી બોટમાં બેસીને જળમાર્ગે બેટ દ્વારકા જવાય છે. અહિંયા મહાપ્રભુજીની બેઠક તથા શ્રી કૃષ્ણ ભગવાનની પટરાણીઓના મંદિરો અને શંખ તળાવ આવેલ છે. દ્વારકા મુખ્ય ચારધામ પૈકીનું એક છે, ચાર પવિત્ર હિન્દુ તીર્થ સ્થળ છે, અને તે દેશના સાત સૌથી પ્રાચીન ધાર્મિક શહેરો, સપ્ત પુરીમાંનું એક છે. દ્વારકાને ભગવાન શ્રી કૃષ્ણના પ્રાચીન સામ્રાજ્ય તરીકે ઓળખાય છે, અને એવું પણ માનવામાં આવે છે કે તે ગુજરાતની પ્રથમ રાજધાની છે.

દ્વારકાને એક પવિત્ર શહેર માનવામાં આવે છે, દ્વારકા તેના હિન્દુ ધર્મ તીર્થ કેન્દ્ર તરીકે જાણીતું છે. દ્વારકા શહેરના હૃદયમાં એટલે કે મધ્યકેન્દ્રમાં સ્થિત મંદિરને જગત મંદિર, દ્વારકાધિશ મંદિર કે વૈષ્ણવ મંદિર કહે છે. તેને રાજા જગતસિંહ રાઠોડ દ્વારા બનાવવામાં આવ્યું હતું, તેથી તેને જગત મંદિર પણ કહેવામાં આવે છે. આ મંદિર સમુદ્ર સપાટીથી 12.19 મીટર (40.0 ફીટ)ની ઊંચાઈએ છે. એવું અનુમાન કરવામાં આવે છે કે આ મંદિરનું સ્થાન 2,500 વર્ષ જૂનું છે અને કૃષ્ણએ આ શહેર અને મંદિર બનાવ્યું છે.

જો કે, હાલનું મંદિર 16મી સદીમાં બનેલ છે તે પાંચ મંઝિલા પથ્થરની કોતરણીવાળી ઇમારત છે જે 72 સ્તંભોથી બનેલ છે. 60 સ્તંભોવાળા ચાંદીના પત્થરનો પણ ઉલ્લેખ સંદર્ભોમાંથી મળી રહે છે. મંદિરની ઊંડાઈ 78 મીટરની ઉંચાઇ સુધી છે, અને સૂર્ય અને ચંદ્રના ચિન્હો સાથેનો એક મોટો ધ્વજ તેના પર મુકાય છે. મંદિરના ગર્ભગ્રહમાં (નિજમંદિર અથવા હરિગ્રહ) મુખ્ય દેવતા દ્વારકેશનો છે, જેને ભગવાન વિષ્ણુના ત્રિવિક્રમ સ્વરૂપ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે અને તેને ચાર હાથ સાથે ચતુરભૂજ દર્શાવવામાં આવે છે.

મીઠી મઠરી અને પેંડા દ્વારકા મંદિરના પ્રસાદ ભોગમાં ચડાવાય છે. સવારની પહેલી મંગળા આરતી રહિત ચાર આરતીઓનું અહીં ખૂબ મહત્વ છે.

ભવનાથઃ

ભવનનાથ ભારતના ગુજરાત રાજ્યમાં જુનાગઢ જીલ્લાનું જુનાગઢ તાલુકાનું ગામ છે. જો કે આ ગામ જુનાગઢ મહાનગર પાલિકામાં ભેળવી દેવાયું છે. જુનાગઢ શહેરથી ભવનાથ 7 કિ.મી. દૂર આવેલું છે. પ્રસિદ્ધ ગિરનાર પર્વતમાળાની તાલતીમાં વસેલું આ ગામ હિન્દુ અને જૈન ધર્મના અનુયાયીઓ માટેનું સ્થળ છે.

અહીં પ્રસિદ્ધ ભવનનાથ મહાદેવનું મંદિર, મૃગિંકંડ અને અનેક પુરાણ પ્રસિદ્ધ મંદિરો આવેલા છે. સમ્રાટ અશોક દ્વારા અહીં બંધાવેલું સુદર્શન તળાવ એઐતિહાસિક સ્થળ ગણાય છે. ગિનાર પર્વત પર ચઢવા માટે પગથિયાંથી અહીંથી શરૂ થાય છે. અહીં ઘણા નામી અનામી હિન્દુ અને જૈન ધર્મશાળાઓ આવે છે, જે યાત્રિકો માટે રહેવા-ભોજનની સુવિધા પૂરી પાડે છે. મહાશિવરાત્રીનો મેળો અને ગિરનારની લીલી પરિક્રમા એ અહીં યોજાતા બે મોટા ઉત્સવો છે.

અંબાજીઃ

અંબાજી ભારતના ગુજરાત રાજ્યના બનાસકાંઠા જીલ્લામાં આવેલ શહેર છે. તે સાંસ્કૃતિક વારસાઓથી સભર છે અને સાથે તેનું ધાર્મિક, ઐતિહાસિક અને પૌરાણિક મહત્વ પણ છે.

દર વર્ષે અંબાજી મંદિરની મુલાકાત લેનારા લાખો ભક્તો માટે આ એક મહત્વપૂર્ણ મંદિરનું શહેર છે. તે એકાવન શક્તિ પીઠમાંથી પૈકી એક છે. તે પાલનપુરથી આશરે 65 કિલોમીટર, માઉન્ટ અબુથી 45 કિલોમીટર અને અબુ રોડથી 20 કિ.મી. અને અમદાવાદથી 185 કિલોમીટર, ગુજરાત અને રાજસ્થાન સરહદ નજીક કડિયાયાત્રાથી 50 કિલોમીટર દૂર આવેલું છે.

“આરાસુરી અંબાજી”ના પવિત્ર મંદિરમાં, પવિત્ર ભગવાન ‘શ્રી વિસા યંત્ર’ને કોઈ મૂર્તિ અથવા મૂર્તિની મુખ્ય દેવતા તરીકે પૂજા કરવામાં આવી નથી. નરી આંકે કોઈ યંત્ર જોઈ શકતું નથી. અહીંના આ પવિત્ર યંત્રની ફોટોગ્રાફી પણ પ્રતિબંધિત છે.

અંબાજી માતાની મૂળ બેઠક શહેરના ગબ્બર પર્વતની ટોચ પર છે. મોટી સંખ્યામાં ભક્તો દર વર્ષે મંદિરની મુલાકાત લે છે, ખાસ કરીને પૂર્ણિમા દિવસોમાં. ભાદરવી પૂર્નિમા પર અહીં મોટો મેળો યોજાય છે. સમગ્ર દેશમાંથી દરેક વર્ષ અહીં લોકો તેમના મૂળ સ્થાને માત્ર સપ્ટેમ્બરમાં મા અંબેની પૂજા કરવા આવે છે. જ્યારે દેશ આખામાં દિવાળીના ઉત્સવની ઉજવણી થાય છે ત્યારે આખા અંબાજી નગરમાં પણ દીવડાઓ પ્રગટાવવામાં આવે છે.

આ મંદિરના દર્શન માટે પરોઢે 6.00 થી 11.30 વાગ્યા, બપોરે 12.30 થી સાંજે 4.30 સુધી અને સાંજે 6.30 વાગ્યાથી રાતે 9.00 વાગ્યે ખુલ્લું છે.

ખોડલધામઃ

ભાદર નદીના કાંઠે ૧૦૦ એકર જમીનમાં આકાર પામેલું ખોડલધામ શિલ્પ અને સ્થાપત્ય દૃષ્ટિએ આધુનિક ગુજરાતનું બેનમૂન મંદિર બન્યું છે. ધર્મ સાથે રાષ્ટ્રભાવનાને સર્વોપરિ માનતા ખોડલધામ સંસ્થા દ્વારા આ મંદિર રાષ્ટ્રને સમર્પિત કરવામાં આવ્યું છે જેના પ્રદેશદ્વાર પર રાષ્ટ્રધ્વજ ફરકતો રહે છે તેવું ખોડલધામ વિશ્વનું પહેલું મંદિર છે. આ મંદિરમાં ભગવાનની મૂર્તિઓમાં ગણપતિ, વીર હનુમાન, રામસીતા, રાધા કૃષ્ણ, ગેલ માતાજી, હરિસિધ્ધિ માતા, મહાકાળી માતા, મોમાઈ માતા, નાગબાઈ માતા, સિહોરીયાના રાંદલ માતા, ચામુંડા માતા, અંબાજી, વેરાઈ માતા, મા આશાપુરા, બહુચરામા, બુટ ભગવાનીમાં, ગેલ માતા, બ્રહ્મણી માતા, ગાત્રાળ માતાની મૂર્તિઓ બિરાજીત છે.

રાજસ્થાનના બાયના પાસેના બાંસી પહાડપુર વિસ્તારમાંથી નીકળતી કુદરતી ગુલાબી પત્થરથી ખોડલધમ મંદિર બનાવવામાં આવ્યું છે. લાગલગાટ પાંચ વર્ષ કામ ચાલ્યા ગયા પછી ખોડલદમ નિર્માણ થયું છે. આ મંદિરના બાંધકામમાં આશરે રૂ. 30 લાખ ધનફૂટ પત્થર વપરાયેલ છે. પિલર, છત, તારો, ઘુમ્મટની રચના રાજસ્થનના કુશળ કારીગરોએ કંડારી છે. જ્યારે મંદિરની બહારના ભાગમાં 650 મૂર્તિઓ મૂકવામાં આવી છે જે ઓરિસ્સાના કારીગરોએ કંડારી છે. આ મૂર્તિમાં ગજથર, અશ્વથર, ગ્રાસથર, નર્તકી, વ્યલ વગેરેનો સમાવેશ થાય છે. આ ઉપરાંત રામાયણ, મહાભારત અને ગીતાના ધાર્મિક પ્રસંગો પણ કંડારીને મુકાયા છે.

ખોડલધમ મંદિરનું પાયાનું બાંધકામ જમીનથી 17 ફૂટ ઊંડે છે ત્યારબાદ જમીનથી 18 ફૂટ ઉંચે પ્રથમ ભાગ અને 6.5 ફૂટ ઉંચાઈ બીજો ભાગ તૈયાર કરવામાં આવે છે અને તેના ઉપર મંદિર બાંધવામાં આવે છે. મંદિરમાં પગથિયા ચડીને પ્રવેશ કરો ત્યારે પહેલો ઘુમમટ આવે છે તે નૃત્ય મંડપ કહે છે ત્યાં કલાત્મક ઘુમ્મટ છે. પછી ઉંબરો ઓળંગીને આગળ વધો જ્યારે મુખ્ય ઘુમ્મટ આવે છે. મંદિરનો સૌથી નીચે ભાગ કે જે જમીનને અડેલો છે તે 18 ફૂટ ઉંચો છે. આ ભાગે જગતી કહે છે. આ કલાત્મક જગતીમાં પેનલ મુકવામાં આવેલ છે.

મંદિરમાં બહારના ભાગે પાંચ નાના સામ્રાજ્ય છે. એક મધ્યમ સામ્રાજ્ય છે અને શિખરની નીચે દેખાતું મોટું સામ્રાજ્ય છે. ત્રણ દિશામાં ઝરૂખા છે અને નવ પ્રવેશદ્વાર છે. પગથિયાં ચડીને ભક્તો બેસી શકે તે માટે કળાસન બનાવાયું છે. મંદિરની શિખર મધ્યમ 8 ફૂટનો વિરાટ સિંહ મૂકવામાં આવ્યો છે તે સુકનાશ કહે છે. સુકનાશ મંદિરના રક્ષકનું કામ કરે છે. રાતના સમયે ખોડલધમ સ્પેશિયલ લાઇટિંગ સિસ્ટમથી ઝળહળી ઉઠે છે.

જગન્નાથઃ

ભારતના ગુજરાત રાજ્યમાં અમદાવાદ શહેરમાં હિન્દુ ભગવાન જગન્નાથને સમર્પિત એક સુપ્રસિદ્ધ મંદિર છે. જમાલપુર વિસ્તારમાં આવેલું મંદિર સાધુ સરંગદાસજી દ્વારા લગભગ 450 વર્ષ પહેલાં સ્થપાયું હતું. આ મંદિર તેના વાર્ષિક રથ ઉત્સવ, રથ યાત્રા માટે જાણીતું છે, કે જે પુરી અને કોલકાતામાં રથ યાત્રા નીકળે છે તેના પછી આ ત્રીજી સૌથી મોટી અને સૌથી ભવ્ય રથયાત્રા હોય છે. આ મંદિર ભક્તો માટે દરરોજ સવારે 4:30 થી બપોરે 1:00 સુધી અને બપોરે 3:00 થી બપોરે 9: 00 સુધી ખુલ્લું રહે છે.

દરવર્ષે જે રીતે રથ યાત્રા પુરીમાં થાય છે એજ રીતે અહીં પણ યોજાય છે. પરંપરા મુજબ, હાથીઓ પાસે ભગવાન જગન્નાથ, તેમના ભાઈ બલભદ્રા અને બહેન સુભાત્રાની ઝલક જોવા મળે છે. ગુજરાતના મુખ્યમંત્રી ‘પહીંડ વિધી’ અથવા રથ યાત્રા માટે જગન્નાથના રથ માટેના માર્ગની પ્રતીકાત્મક સફાઈ કરે છે, ત્યારબાદ ઝૂંપડપટ્ટી શરૂ થાય છે. રથ યાત્રાના અમદાવાદ શહેર પ્રવેશદ્વારથી શરુ થઈને જુદા જુદા ભાગોથી પસાર થાય છે જે લગભગ 14 કિલોમીટરનું અંતર કાપે છે. આ યાત્રા સરસપુરમાં અટકે છે, જ્યાં સ્થાનિક લોકો ભગવાન જગન્નાથના ભક્તોને ‘મહા ભોજ’ આપે છે. તે ‘લોકત્સવ’ અથવા ગુજરાત રાજ્યનો જાહેર તહેવાર તરીકે ઉજવવામાં આવે છે. અહીં ભક્તોના ટોળેટોળાં ભગવાનના દર્શન અને આ ભવ્ય યાત્રા નિહાળવા શહેરના રસ્તા પર ઉમટે છે.

મહાકાલી માતા પાવાગઢઃ

પાવાગઢ ભારત દેશના પશ્ચિમ ભાગમાં આવેલા ગુજરાત રાજ્યના પંચમહાલ જિલ્લામાં આવેલા તાલુકામથક હાલોલ નજીક આવેલો એક પર્વત છે. આ પર્વતની તળેટીમાં ગુજરાતની એક સમયની રાજધાની રહી ચુકેલું ઐતિહાસિક ચાંપાનેર ગામ વસેલું છે તેમજ આ પર્વતની ટોચ પર આવેલા મહાકાળી માતાના મંદિરને કારણે આ સ્થળ ગુજરાતનાં પવિત્ર યાત્રાધામ પૈકીનું એક તીર્થસ્થળ ગણાય છે.

ચૈત્રી તેમજ આસોની નવરાત્રિના નવ દિવસોમાં અહીં સૌથી વધુ લોકો દર્શનાર્થે આવે છે. એક માન્યતા મુજબ પાવાગઢનો સમાવેશ માતાજીની શક્તિપીઠોમાં થાય છે અને અહીં સતિનાં સ્તનનો ભાગ પડ્યો હોવાનું કહેવામાં આવે છે.

વન્ય વનરાજી સભર સર્પાકાર રસ્તા પર કોઈ પણ સામાન્ય વાહનથી ચઢાણ કરી માંચી ગામ પહોંચાડે છે. માંચી ખાતેથી ગઢ પર ચઢવા માટે રોપવે પણ બનાવવામાં આવ્યો છે. આ ઉપરાંત અહીં ઉપર ચઢવા માટે પગથિયાંવાળો માર્ગ પણ ઉપલબ્ધ છે. આશરે ૧૫૦૦ની આસપાસના આ પગથિયાં એકાદ કલાકમાં ચઢી શકાય છે. રોપવે પણ ૬થી ૮ મિનિટનાં નજીવા સમયમાં મંદિરના પગથિયાં સુધી પહોંચાડે છે. ઘણાં સાહસિકો અને પ્રકૃતિપ્રેમીઓ ચાંપાનેરથી જ માંચી સુધી જંગલના રસ્તે ચઢાણ કરે છે જેનો લ્હાવો અનેરો છે. આ રસ્તો જંગલ વચ્ચેથી પસાર થતો હોવાથી કપરો છે તેમજ સંધ્યાકાળ બાદ ચઢાણ કરવા માટે હિતાવહ પણ નથી.

આ મંદિરને લગતી દંતકથા અનુસાર વર્ષો પહેલા પાવાગઢ – ચાંપાનેર પંથકમાં પતઇ કુળના રાજા રાજ્ય કરતા હતા. તેઓ કાળકા માતાના પરમ ઉપાસક હતા અને તેમની ભક્તિથી પ્રસન્ન કાળકા માતા દર નવરાત્રિના નવ દિવસ અહીં ગરબા રમવા આવતાં હતાં. પતઇ કુળના છેલ્લા શાસક રાજા જયસિંહ કે જેઓએ એકવાર નવરાત્રિમાં મદિરાપાન કર્યું અને રૂપ બદલી ગરબે રમતા માતાજીને જોઈ તેમના રુપથી મોહિત થઈ ગયા. તેમણે માતાજીનો પાલવ પકડી રાણી બનવા કહ્યું. માતાજીના ઘણું સમજાવ્યા બાદ પણ પતઇ રાજા જયસિંહે પોતાની જીદ છોડી નહીં, તેથી કોપાયમાન થઈ માતાજીએ પોતાનું અસલ સ્વરુપ ધારણ કરી રાજાને શ્રાપ આપ્યો કે આવતા છ મહિનામાં તારું સામ્રાજ્ય નષ્ટ થઇ જશે. આ પતઇ રાજા જયસિંહને મહમદ બેગડાએ હરાવી ચાંપાનેર જીતી લીધું અને ત્યાં મુઘલ સામ્રાજ્ય સ્થાપ્યું.

આ દંતકથાની એક વાસ્તવિક વાયકા પણ પ્રચલિત છે, રાજા જયસિંહ પોતે પણ મા મહાકાળીનો ઉપાસક હતો, એ મદિરાપાન કરતોજ નહોતો અને નવરાત્રી જેવા ઉપાસના પર્વમાં મા મહાકાળીનો પાલવ પકડે એવી હિમ્મત પણ ન હોય અને કરે તો ઐશ્વરીય ઉર્જા સામે તરતજ ભસ્મ થઇ જાય.’રાય બેની રાય; ગ્રંથમાં ઉપરોક્ત વાર્તાને દંતકથા દર્શાવવામાં આવી છે. મંદિરના પૂજારી કાલિપ્રસાદની દીકરી ભદ્રાવતી ઉપર રાજાના સાળા ‘સૈયા વાંકલીયા’ એ કુદ્રષ્ટિ કરતાં, ભદ્રાવતીના શરીરમાંથી અગ્નિ જ્વાળાઓ પ્રગટ થઈ અને દોડતા દોડતા મુખ્ય ડુંગરના સામેના ડુંગર ઉપર ગઈ અને ત્યાં તે ભસ્મ થઈ અને ત્યાં આજે પણ ‘ભદ્રાવતી મા’નું મંદિર છે, તેમજ ભદ્રાવતીના શરીરમાં મા મહાકાળીએ પ્રવેશ કર્યો હોવાથી તેને મા મહાકાળીના સ્વરૂપની સમાન જ પૂજવામાં આવે છે.

આમ આ સ્થળનું માહત્મય માતાજીની ઉત્પતિ અને ઉપસ્થિતિ સાથે સાંકળવામાં આવે છે. સાથે આ સ્થળને પર્યટન વિભાગ દ્વારા વધુ રમણિય કરાયું છે. સાથોસાથ આસપાસ અનેક રહેવાના રિસોર્ટ અને એમ્યુઝમેન્ટ પાર્ક જેવું બની જવાથી અહીં વેકેશનમાં ખૂબ વસ્તી જોવા મળે છે.

શામળાજીઃ

ગુજરાત રાજ્યના ઉત્તર પૂર્વ ભાગમાં આવેલા અરવલ્લી પર્વતહારમાળાની સમાંતર આવેલ અરવલ્લી જિલ્લામાં આવેલા કુલ છ તાલુકાઓ પૈકીના એક એવા ભિલોડા તાલુકામાં આવેલ પ્રાચીન યાત્રાસ્થળ છે. અહીંથી રાષ્ટ્રીય ધોરી માર્ગ નં. ૮ પસાર થાય છે. આ ઉપરાંત શામળાજી રાજ્ય ધોરી માર્ગ દ્વારા પણ આસપાસનાં મહત્વનાં સ્થળો સાથે જોડાયેલું છે.

શામળાજી મેશ્વો નદીના કિનારા પર આવેલું છે. શામળાજી મુખ્યત્વે વૈષ્ણવ વણિકોનું ધાર્મિક સ્થળ છે અને તે પુરાણોમાં ગદાધાર ક્ષેત્ર તરીકે પ્રખ્યાત છે. જે શામળાજીનું મુખ્ય મંદિર છે, તે ભગવાન કૃષ્ણના નામ, શામળશા શેઠ અવતાર ઉપરથી પડ્યું છે. આ મંદિર હિન્દુ સ્થાપત્યનો અતિ સુંદર નમુનો છે. આ મંદિર ૧૦ કે ૧૧ સૈકામાં બંધાયેલુ હોવાનું માનવામાં આવે છે. આ મંદિરનું સમારકામ પણ પ૦૦ વર્ષ પહેલાં થયું હોવાનું માનવામાં આવે છે. અહીં શામળાજીના મેળા તરીકે જાણીતો વિશાળ મેળો કારતક સુદ પૂનમના ભરાય છે. આ મંદિર ટેકરીઓથી ઘેરાયેલી ખીણમાં છે. મંદિરના ટોચ પર સફેદ રેશમ ધ્વજને ફટકારવાના કારણે તેને ધોળી ધજાવાળા તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે.

ગીચ જંગલ અને પર્વતમાળાની આસપાસ આવેલ આ મંદિર સફેદ પત્થરો અને ઇંટનું બનેલું તે ચારેકોર કિલ્લાબંધ સાથે દિવાલથી ઘેરાયેલું છે. આ મંદિરમાં બે માળ આવેલ છે અને તેને ફરતે અનેક સ્તંભ છે જેને કમાનો સાથે ગુંબજ સાથે જોડાયેલા છે.. સુંદર રીતે કોતરાયેલ પથ્થરની દિવાલો હાથી, ઘોડા અને અન્ય કલાત્મક શિલ્પની કોતરણી કરાઈ છે. દિવાલો પર મહાભારત અને રામાયણના કેટલાક દ્રશ્યો છે.

આ મંદિર ભગવાન શ્રી કૃષ્ણના અનેક અવતારના મહત્વ સાથે શિલ્પ સ્થાપત્ય એમ બંને રીતે દર્શનાર્થીઓને માટે આકર્ષણનું કેન્દ્ર બની રહે છે.

સૂર્યમંદિરઃ

મોઢેરા ગુજરાત રાજ્યના ઉત્તર ભાગમાં આવેલા પાટણ શહેરથી આશરે ૩૦ કિલોમીટર જેટલા અંતરે દક્ષિણ દિશામાં આવેલા મોઢેરાગામ ખાતે આવેલું જગવિખ્યાત ભવ્ય પ્રાચીન સૂર્ય મંદિર સંકુલ છે. આ સૂર્યમંદિર સ્થાપત્ય કળા તેમજ શિલ્પકામનો અજોડ નમૂનો પ્રસ્તુત કરે છે.

ઈ. સ. ૧૦૨૬માં સોલંકી વંશના રાજા ભીમદેવ સોલંકી દ્વારા આ મંદિરનું નિર્માણ થયું હતું. સદીઓ પહેલાં આ સ્થળને સીતાની ચૌરી અને રામકુંડ તરીકે જાણીતું હતું. હાલ, આ મંદિરમાં પૂજા નથી થતી.

ગુજરાતનું પ્રવાસન ખાતું અહીં દર વર્ષે ૩ દિવસનો નૃત્ય મહોત્સવ જાન્યુઆરી મહિનાના ત્રીજા સપ્તાહમાં ઉત્તરાયણ યોજે છે. જે ઉત્તરાર્ધ મહોત્સવ તરીકે પણ ઓળખાય છે. જેથી આ મંદિરનું સ્થાપત્ય અને ધાર્મિક બંને રીતે પ્રવાસન મૂલ્ય વધુ છે.

અમારી દરેક પોસ્ટ સૌથી પહેલા વાંચવા નીચેની પ્રોસેસ ફક્ત એકજ વાર કરવાની રહેશે.
વધુ રસપ્રદ માહિતી અને નવી પોસ્ટ વાંચવા માટે ડાબી તરફ સ્વાઇપ કરો.

નોંધ – દરેક ફોટો પ્રતીકાત્મક છે (ફોટો સોર્સ : ગુગલ)

આ વેબસાઈટ પર આપેલી તમામ ન્યુઝ અને વાતો રિપોર્ટરે રિપોર્ટ કરેલા છે અથવા તો કોઈક સોર્સ ઉપરથી લેવામાં આવેલા છે કે જે દરેક લેખના અંતમાં આપેલો જ હોય છે. અમારો પ્રયત્ન તમને શ્રેષ્ઠ માહિતી સતત પહોંચાડવાનો છે અને રહેશે. આ ન્યુઝ તથા અન્ય વાતોની જવાબદારી જે-તે લેખક (રિપોર્ટર) તથા સોર્સની રહેશે  ન્યુઝ ગુજરાત વેબસાઈટ કે પેજની રહેશે નહીં.

આપણું પેજ “ન્યુઝ ગુજરાત” માણતા રહો અને શેર કરતા રહો!

આપના સહકારની આશા સહ,

ટીમ ન્યુઝ ગુજરાત