ખુદ્દારીની વાત, શહેરમાંથી ગામમાં આવીને શરૂ કર્યો આવો બિઝનેસ, હવે કરોડોનું ટર્નઓવર અને 100 લોકોને આપી રોજગારી

શહેરના ભાગદોડ ભર્યા જીવનથી દૂર ગામમાં સ્થાયી થવું અને ત્યાંની સંસ્કૃતિ, જંગલો, પર્વતો અને ફાર્મનો આનંદ માણવો આનાથી વધુ આરામદાયક જીવન શું હોઈ શકે. તેમાં પણ જો તમને અહી રોજગારી મળે છે અને ઉપરથી કમાણીનું સારું સાધન મળે છે તો પછી શું તો જલસા પડી જાય. હાલમાં આવા જ માહોલ સાથે સફળ થયેલી એક કહાની સામે આવી છે જેની અહીં વાત થઈ રહી છે. બેંગ્લોરની રહેવાસી અમૃતા આશરે 20 વર્ષ પહેલાં પતિ સંતોષ સાથે ઉત્તરાખંડના એક ગામમાં સ્થાયી થઈ હતી. અહીં તેમણે ગામના લોકોની સમસ્યાઓને સમજી અને તેના પર સંશોધન કર્યું.

ત્યારબાદ અહી એક બિઝનેસની શરૂઆત કરી. આજે તે ઇકો વિલેજના મોડેલ પર ઉત્તરાખંડના સ્થાનિક ઉત્પાદનોને વૈશ્વિક માન્યતા પણ આપવી ચૂકી છે. તે ભારતમાં તેમજ વિદેશમાં પણ તેના ઉત્પાદનો સપ્લાય કરી રહ્યાં છે અને તેમનું વાર્ષિક ટર્નઓવર એક કરોડ રૂપિયાથી વધુ છે. મળતી માહિતી મુજબ 51 વર્ષની અમૃતાના પતિ મૂળ જર્મનીના રહેનારા છે. હવે તેણે ભારતીય નાગરિકતા મેળવી લીધી છે. બંને પુણેના ઓશોના આશ્રમમાં મળ્યા હતા. ત્યારબાદ બંનેનાં લગ્ન થયાં. સંતોષ એક મનોવિજ્ઞાનીક છે.

અહી હવે ગામની સ્થાનિક મહિલાઓ અમૃતાની કંપનીમાં કામ કરે છે. તેઓ કુદરતી રીતે તમામ ઉત્પાદનો બનાવે છે જે તેમની વિશેષતા છે. આ વિશે અમૃતા કહે છે કે આ વર્ષ 2002ની વાત છે. ત્યારે હું સંતોષ સાથે લખનઉમાં રહેતી હતી. એકવાર અમે માત્ર ઉત્તરાખંડની મુલાકાત લેવા માટે ગયા હતા. ત્યાં અમને એક વિચિત્ર વસ્તુ જોવા મળી. ત્યાં બહારથી આવતા લોકો સ્થાનિકની જમીનમાં મકાન બાંધતા અને રજાઓ પૂરી થઈ જતાં ત્યાંથી ચાલ્યાં જતાં હતાં. તેઓ અહી વસતા લોકોને આ ઘરની સાર સંભાળ કરવાની જવાબદારી આપતાં હતા. આ પછી જુદા જુદા સ્થળોએ અમે ગયા અને અહીંના લોકોને મળ્યા.

તેમની રહેણી-કહેણી જોયા પછી ખબર પડી કે અહીં ઘણાં પ્રાકૃતિક સંસાધનો છે પરંતુ આ પછી પણ મોટા ભાગના સ્થાનિક લોકોની આર્થિક સ્થિતિ સારી નથી. ઘણા લોકો અહીંથી સ્થળાંતર પણ કરી ચૂક્યા છે. લોકો તેમનો વારસો બચાવી શકતા નથી. અમૃતા આ વિશે આગળ વાત કરતા કહે છે કે ત્યારબાદ મેં સંતોષ સાથે વાત કરી અને નક્કી કર્યું કે અમે અહીં એક ગામમાં રહીશું અને આવા કેટલાક કામ શરૂ કરીશું કે જેનાથી સ્થાનિક લોકોને રોજગારી મળશે અને આપણે પણ કમાણી કરી શકીશું. તે પછી તે બંને અહીં જ રોકાઈ ગયા અને પાછા લખનૌ પરત ફર્યા નહીં.

આ માટે તેઓએ 6 વર્ષ રિસર્ચ કર્યું જેમાં તેઓ લોકોને મળવું અને રોજગારની તકો શોધવી જેવા કામો કર્યા. અમૃતાએ 100 જેટલી મહિલાઓને રોજગાર સાથે હાલ જોડી છે. આ આ મહિલાઓ સારી આવક પણ મેળવી રહી છે. આ વિશે વિગતે વાત કરીએ તો અમૃતા અને સંતોષ આ સંશોધન પાછળ લગભગ 6 વર્ષ વિતાવ્યા. જુદા જુદા ગામોમાં ગયા. ત્યાંના લોકોને મળ્યા. તેમની આર્થિક સમસ્યાઓને સમજી. ત્યાંના વિશેષ ઉત્પાદનો વિશેની માહિતી એકત્રિત કરી. અમૃતા કહે છે કે આ સમય દરમિયાન અમને ઘણું શીખવાનું અને સમજવા મળ્યું.

એવી ઘણી વસ્તુઓ ઉત્તરાખંડ અને તેના પહાડી ક્ષેત્રમાં મળી આવી હતી જેની વેલ્યુ એડીશન થઈ શકે તેમ છે. ઘણા ઉત્પાદનોની વિદેશમાં પણ અને અન્ય રાજ્યોમાં સારી માંગ હોય છે પરંતુ અહીંના સ્થાનિક લોકો તેનો વ્યવસાયિક સ્તરે ઉપયોગ કરી શકતા નથી. જો કે આ પાછળનું મુખ્ય કારણ એ છે કે તેમને વધુ સારું માર્કેટિંગ પ્લેટફોર્મ નથી મળતું. આ પછી વર્ષ 2008માં આલ્મોરાના એક ગામમાં બંનેએ સાથે મળીને એસઓએસ ઓર્ગેનિકના નામે પોતાનો વ્યવસાય શરૂ કર્યો હતો. આ માટે ત્યાં ભાડા પર મકાન લીધું અને એક નાનો પ્રોસેસિંગ યુનિટ સ્થાપ્યો. અહીં સૌ પ્રથમ તેણે સાબુ, મધ, ચા, બાજરી, મીણબત્તીઓ, તેલ સહિતના ડઝનેક ઉત્પાદનો બનાવવાનું શરૂ કર્યું.

આરોગ્યથી લઈને કોસ્મેટિક સુધીના ઉત્પાદનો બનાવીને તેઓએ તેમને દિલ્હી, મુંબઇ, કોલકાતા, જયપુર જેવા શહેરોમાં મોકલવાનું શરૂ કર્યું. ધીરે ધીરે તેનો ધંધો વધતો ગયો. એક પછી એક ઘણા સ્થાનિક ખેડૂતો પણ તેમની સાથે જોડાવા લાગ્યા હતા. મળતી માહિતી મુજબ હાલમાં અમૃતા સ્વાસ્થ્યથી માંડીને કોસ્મેટિક સુધીના 50થી વધુ ઉત્પાદનોનું માર્કેટિંગ કરી રહી છે. અમૃતા આ વિશે કહે છે કે અમે કોઈ પણ પ્રોડક્ટ બનાવતા નથી. આ બધું કામ અહીંના સ્થાનિક ખેડૂતો દ્વારા કરવામાં આવ્યું છે. અમારું કામ માત્ર વેલ્યુ એડીશન કરવાનું છે. જેમ કે અહીં ઘણાં પ્રકારનાં વીંછી ઘાસ જોવા મળે છે. તેનો ઉપયોગ પ્રતિરક્ષા વધારવા માટે થાય છે. તેમાંથી ચા પણ બને છે. તેવી જ રીતે અહીંના મીલેટસની પણ ઘણી માંગ છે. પર્વતનું મીઠું તો આમ પણ પહેલેથી જ પ્રખ્યાત છે.

અમે સ્થાનિક ખેડૂતો પાસેથી તેમનાં ઉત્પાદનોની ખરીદી કરીએ છીએ. તે પછી તેને તડકામાં સૂકવીએ છીએ અને મશીનની મદદથી વિવિધ ઉત્પાદનો બનાવવામાં આવે છે. આ પછી તેમના પેકેજિંગ અને વેલ્યુ એડીશન નું કામ કરવામાં આવે છે. ખાસ વાત એ છે કે આપણે તેમાં કોઈ રસાયણો અથવા પ્રિઝર્વેટિવ્સનો ઉપયોગ કરતા નથી. અમે બધું કુદરતી રીતે કરીએ છીએ. રંગ માટે પણ રંગને બદલે અમે છોડના રંગનો ઉપયોગ કરીએ છીએ. આ સાથે અમે અમે જળસંગ્રહ માટે પણ કામ કરી રહ્યા છીએ.

અમે આ બધી બનાવટમાં માત્ર વરસાદી પાણીનો ઉપયોગ કરીએ છીએ અને તે માટે સ્થાનિક ખેડૂતોને પણ પ્રેરણા આપીએ છીએ. આ વિશે માહિતી આપતાં તે કહે છે કે અમે 2 લાખ લિટરથી વધુ પાણી હાર્વેસ્ટ કર્યુ છે. એટલું જ નહીં અમે વીજળી માટે સોલાર સિસ્ટમનો પણ ઉપયોગ કરીએ છીએ. હાલમાં અમૃતાની ટીમ 50થી વધુ પ્રકારના ઉત્પાદનો બનાવી રહી છે. તેમણે 100થી વધુ સ્થાનિક લોકોને રોજગાર પણ આ બિઝનેસ થકી પૂરો પડયો છે જ્યારે 30 લોકો તેના પોતાના કર્મચારી પણ છે.

કઈ રીતે કરે છે માર્કેટિંગ:

હાલમાં અમૃતા ઓનલાઇન અને ઓફલાઇન બંને પ્લેટફોર્મ દ્વારા માર્કેટિંગ કરી રહી છે. તેઓના દેશના ઘણા શહેરોમાં રિટેલરો પણ છે. જથ્થાબંધમાં તે દિલ્હી, મુંબઇ સહિત ઘણા શહેરોમાં માર્કેટિંગ કરે છે. આ સાથે સોશિયલ મીડિયા અને તેની ઇ- કોમર્સ વેબસાઇટ દ્વારા પણ દેશભરમાં માર્કેટિંગ કરે છે. ભારતની બહાર પણ તેમના ઉત્પાદનો જાપાન અને અન્ય દેશોમાં જાય છે. આ સાથે તેમના ઉત્પાદનો એમેઝોન અને ફ્લિપકાર્ટ પર પણ ઉપલબ્ધ છે. તેમના હિમાલયન મધના 250 ગ્રામ પેકની કિંમત 220 રૂપિયા છે. અમલા શેમ્પૂની કિંમત 190 રૂપિયા, હિમાલયન મિલેટ 110 રૂપિયા અને લક્ઝરી સાબુની કિંમત 190 રૂપિયા છે.

વીંછી ઘાસમાંથી ચા કેવી રીતે બનાવવી:

વીંછી ઘાસ ઉત્તરાખંડના ડુંગરાળ વિસ્તારોમાં સરળતાથી મળી આવે છે. તેના પાંદડા કાપવામાં અને તડકામાં બેથી ત્રણ દિવસ સૂકવવામાં આવે છે. આ પછી લીંબુનો ઘાસ, તુલસીના પાન, તેજના પાન અને આદુ ઉમેરીને મિશ્રણ તૈયાર કરવામાં આવે છે. હવે તેને પાણીમાં જરૂરિયાત મુજબ ખાંડ ઉમેરીને ઉકાળી લો એટલે તમારી ચા તૈયાર થઈ જશે. સ્થાનિક લોકો આ પહાડી ઘાસને વીંછી ઘાસ અથવા કંડાલી કહે છે. શરદી અને ખાંસી જેવી બીમારી સાથે તેનો શાકભાજી બનાવવામાં પણ ઉપયોગ થાય છે. તેમાં વિટામિન સી અને વિટામિન એ ભરપુર માત્રામાં હોય છે. તે પ્રતિરક્ષા બુસ્ટર તરીકે કામ કરે છે અને ડાયાબિટીઝ અને સંધિવા માટે પણ તે ફાયદાકારક છે.

ઇકો વિલેજ મોડેલ શું છે:

ગામડા એવી જગ્યા છે જ્યાં ઓર્ગેનિક ખેતી થઈ શકે અને ઉત્પાદન અને બ્રાંડિંગ પણ થઈ શકે. જ્યાં ખોરાકથી લઈને જીવવાની દરેક વસ્તુ લોકલ અને સંપૂર્ણ રીતે કુદરતી હોય છે. જ્યાં ખેડુતો કામની શોધમાં ક્યાંક બહાર જવાને બદલે તેમના ગામમાં રોજગાર મેળવી શકે છે. સ્વાસ્થ્યથી માંડીને સંપત્તિ મળી શકે એટલે કે દરેક રીતે આત્મનિર્ભર ગામને ઇકો વિલેજ કહેવામાં આવે છે.