શું તમે જાણો છો કે ગાંધીજીની અસ્થિ ક્યાં રાખવામાં આવી હતી

ગાંધીજીના અવસાન પછી, જ્યારે તેમની અસ્થિ નદીમાં વહેવા માટે મોકલવામાં આવી હતી, ત્યારે તેનો અમુક ભાગ ઓડિશાના કટક સ્ટેટ બેંક ઓફ ઇન્ડિયાના લોકરમાં રાખવામાં આવ્યો હતો. લાંબા સમય પછી તે કેવી રીતે જાણી શકાયું ? પછી શું થયું ? તે વિશેની ચર્ચા અહીં અમે વિગતવાર કરીશું.

90 ના દાયકામાં અચાનક દેશમાં તોફાન ઉભું થયું. એવું જાણવા મળ્યું કે મહાત્મા ગાંધીની અસ્થિ ઓડિશામાં એક બેંક લોકરમાં છુપાવીને રાખવામાં આવી હતી. 40 વર્ષથી તે લાકડાની પેટીમાં પડેલી છે. જ્યારે ઓડિશાના કેટલાક અખબારોએ તેના સમાચાર પ્રકાશિત કર્યા, ત્યારે આ કોણે કર્યું તેના પર પ્રશ્નો ઉભા થયા. મામલો એટલો તીવ્ર બન્યો કે તે સુપ્રીમ કોર્ટ સુધી પહોંચ્યો.

આ 90 ના દાયકાની મધ્યમાં છે. અચાનક, સ્ટેટ બેંક ઓફ ઇન્ડિયાના આંતરિક લોકોએ સ્થાનિક મીડિયાને માહિતી લીક કરી કે મહાત્મા ગાંધીની અસ્થિ છેલ્લા 40 વર્ષથી તેમની બેંકમાં લોકરમાં છુપાયેલી હતી. આ સમાચાર પ્રકાશિત થતાની સાથે જ તેના પર તીવ્ર પ્રતિક્રિયાઓ આવી હતી. આવું કેમ થયું તે કોઈ સમજી શક્યું નહીં. આ કોણે કર્યું ? તેમનો આ કરવા પાછળનો હેતુ શું હતો ?

આ કેસમાં એટલા બધા ટ્વિસ્ટ હતા કે આ સમગ્ર ઘટના પહેલા રહસ્યમાં ફેરવાઈ ગઈ. પછી ઓડિશાની રાજ્ય સરકારને કોર્ટ સુધી પહોંચાડી. કેટલીક સંસ્થાઓએ સવાલ ઉઠાવ્યા હતા કે આ ભસ્મ મહાત્મા ગાંધીની નથી પણ સુભાષચંદ્ર બોઝની છે. એટલા માટે તેમને બેંકમાં છુપાવીને રાખવામાં આવી છે.

પ્રખ્યાત લેખક પીટર ફ્રેન્ચે તેના પુસ્તક “લિબર્ટી ઓર ડેથ” માં આનો ઉલ્લેખ કર્યો છે. ભારતીય કાયદો. આર્ગે આ અંગે વિગતવાર માહિતી પણ આપી છે. ગાંધીજીના પૌત્ર તુષાર અરુણ ગાંધીએ 1996 માં મુખ્યમંત્રી, ગવર્નર અને સ્ટેટ બેંક ઓફ ઈન્ડિયાના ચેરમેનને પત્ર લખીને આ અંગે તપાસની માંગ કરી હતી. પત્રમાં, તેમણે લખ્યું છે કે તેમને કેટલાક પ્રેસ રિપોર્ટ્સથી આ વિશે ખબર પડી.

તેમણે લખ્યું, “જો ખરેખર એ સાચું છે કે ગાંધીજીની અસ્થિ કટકમાં ભારતીય સ્ટેટ બેંકના લોકરમાં રાખવામાં આવે છે, તો તે ખૂબ જ દુઃખદ છે, કારણ કે હિન્દુ માન્યતાઓ અનુસાર, અસ્થિ વહાવી બાકી હોય તો મૃત વ્યક્તિની આત્માને શાંતિ મળતી નથી. તેથી અસ્થિને પાણીમાં વહાવવી જરૂરી છે. ” તેમણે પત્રમાં વિનંતી કરી હતી કે જો આ અંગે કંઇ જાણકારી હોય તો તેમને જાણ કરવી જોઇએ.

સ્ટેટ બેંકના ચેરમેને પત્રનો આ જવાબ આપ્યો

તુષારના આ પત્રનો ન તો ઓડિશાના રાજ્યપાલ કે ન તો મુખ્યમંત્રીએ જવાબ આપ્યો. જોકે, થોડા દિવસો બાદ સ્ટેટ બેંક ઓફ ઈન્ડિયાના ચેરમેને ચોક્કસપણે પત્રનો જવાબ આપ્યો કે તે ચોક્કસપણે તેની તપાસ કરશે. થોડા સમય પછી તેણે તુષાર ગાંધીને ફોન કરીને કહ્યું, તે સાચું છે કે ગાંધીજીની અસ્થિ સ્ટેટ બેંકના લોકરમાં છે. આ કટકમાં બેંકના લોકરમાં લાકડાના બોક્સમાં છે. આ બોક્સ પર “મહાત્મા ગાંધીના એથેસ” એવું લખેલું છે.

સ્ટેટ બેન્ક ઓફ ઇન્ડિયાના ચેરમેને ત્યારબાદ 08 માર્ચ 1996 ના રોજ તુષારને મોકલેલો સત્તાવાર પત્ર લખ્યો હતો, જેમાં કહેવામાં આવ્યું હતું

– 29 નવેમ્બર 1950 ઓડિશાના મુખ્યમંત્રીના સચિવે બેન્ક લોકરમાં 18 ઇંચ બાય 20 ઇંચનું બોક્સ જમા કરાવ્યું. બદલામાં, બેંકે તેને 29 નવેમ્બર 1950 ના રોજ 30/21 ની સલામત ડિપોઝિટ રસીદ જારી કરી.

– બેંકે આ તિજોરીની સંપૂર્ણ કાળજી લીધી છે. તે સંપૂર્ણપણે સલામત છે.

– મહાત્મા ગાંધીના પૌત્ર તુષાર ગાંધીએ સ્ટેટ બેંકમાં રાખેલી અસ્થિ અંગે ઓડિશાના મુખ્યમંત્રી અને ગવર્નરને બે પત્રો લખ્યા હતા, પરંતુ કોઈ જવાબ મળ્યો ન હતો.

– આ પહેલા ડિસેમ્બર 1994 માં બેંકે ઓડિશાના મુખ્યમંત્રીને પત્ર લખ્યો હતો અને તેમણે આ સલામત અસ્થિ ઉપાડવી જોઈએ પરંતુ તેમને આ અંગે કોઈ જવાબ મળ્યો ન હતો. આ બોક્સ ઓડિશા સરકાર દ્વારા જમા કરાવવામાં આવ્યું હોવાથી, તેઓએ આ લાકડાના બોક્સનું શું કરવું તે નક્કી કરવાનું હતું.

રાજ્ય સરકારે ફરી જવાબ આપ્યો નથી

બેંક તરફથી પત્ર મળ્યા બાદ તુષારે ઓડિશાના તત્કાલીન મુખ્યમંત્રી જેબી પટનાયક અને રાજ્યપાલ જી. બીજો પત્ર રામાનુજમને મોકલવામાં આવ્યો. આ સાથે તેમણે રાજ્યના મુખ્ય સચિવને એક પત્ર પણ મોકલ્યો હતો કે તેમને ગાંધીજીની અસ્થિ મેળવવામાં મદદ કરવામાં આવે જેથી હિન્દુ ધર્મ અનુસાર તેમના અંતિમ સંસ્કાર પૂર્ણ કરી શકાય. આ વખતે પણ તેમને તેમના પત્રનો કોઈ જવાબ મળ્યો નથી.

મુખ્યમંત્રીએ કહ્યું, આ અફવા છે

ત્યારબાદ 21 માર્ચ, 1996 ના રોજ તુષાર પોતે ઓડિશાના તત્કાલીન મુખ્યમંત્રી જે.બી. પટનાયકને મળવા ભુવનેશ્વર ગયો. મુખ્યમંત્રીએ કહ્યું કે આ બાબત માત્ર અફવા છે. તેઓએ આ ન માનવું જોઈએ. તેમણે એમ પણ કહ્યું કે 1950 માં ઓડિશાના મુખ્યમંત્રી નવ કૃષ્ણ ચૌધરી હતા. તેમના કોઈ સચિવ ન હતા. ત્યારે સરકાર પાસે આનો કોઈ રેકોર્ડ પણ નથી.

ઓડિશાના તત્કાલીન મુખ્યમંત્રી જેબી પટનાયકે શરૂઆતમાં આને અફવા ગણાવી હતી. પછી કહ્યું કે તેઓ આ મામલે સીબીઆઈ તપાસ કરાવશે, તો જ સત્ય બહાર આવશે.

પટનાયકે જણાવ્યું હતું કે તેઓ આ અફવાની તપાસ કરવા માટે સીબીઆઈ તપાસ કરવા જઈ રહ્યા છે, જેમાં હાડકાંની રાસાયણિક તપાસ કરવામાં આવશે. આ ભસ્મ ગાંધીજીની છે કે નહીં તે જાણી શકાશે.

આ મામલે સ્ટેટ બેંક ઓફ ઇન્ડિયાને ખોટી ગણાવતા મુખ્યમંત્રીએ કહ્યું કે બેંક પોતે જ ખોટી રજૂઆત કરી રહી છે, તેથી સમગ્ર મામલે સીબીઆઈ તપાસ થવી જોઈએ. જો કે, મુખ્યમંત્રીના જવાબ પર તુષારને આશ્ચર્ય થયું કે સ્ટેટ બેંકનો કોઈ જવાબદાર અધિકારી આવું કેમ કરશે.

પછી બેંકને આ આશ્ચર્યજનક પત્ર પણ લખ્યો

આ પછી, ઓડિશા સરકારના સચિવે 23 માર્ચ 1996 ના રોજ ભારતીય સ્ટેટ બેંક, ભુવનેશ્વરના જનરલ મેનેજર (ઓપરેશન્સ) ને પત્ર લખીને કહ્યું કે, રાજ્ય સરકાર આ લોકરમાં પડેલા બોક્સની જવાબદારી લેતી નથી. જેને મહાત્મા ગાંધીની અસ્થિ કહેવામાં આવે છે, તેથી બેંક આ બોક્સ સાથે કંઈપણ કરવા માટે સ્વતંત્ર છે.

ત્યાં સુધીમાં ઘણી બધી સંસ્થાઓ આ મામલે કૂદી પડી હતી. પછી આ મામલો ગૂંચવાયો. તે દરમિયાન, જ્યારે તુષાર પણ ભૂખ હડતાલ પર બેઠો હતો, ત્યારે રાજ્ય સરકારે પીછેહઠ કરવી પડી હતી. રાજ્ય સરકારનું કહેવું હતું કે બેન્ક ઇચ્છે તો તુષારને આ બોક્સ આપી શકે છે, પરંતુ આ મામલે ઘણી સંસ્થાઓએ કૂદકો લગાવ્યો હોવાથી, બેંકે મહાત્મા ગાંધીના પૌત્રને જાણ કરી હતી કે હવે કોર્ટ આ મામલે કંઈક કરી શકે છે. જો તેઓ કોર્ટનો આદેશ લાવે તો તેઓ ગાંધીજીની અસ્થિ તેમને આપી શકે છે.

તુષાર ગાંધીને સુપ્રીમ કોર્ટના આદેશ બાદ મહાત્મા ગાંધીની અસ્થિ મળી, જે તેમણે 1997 માં અલ્હાબાદના સંગમમાં વિસર્જિત કરી

સુપ્રીમ કોર્ટના મુખ્ય ન્યાયાધીશને અપીલ

આવી સ્થિતિમાં તુષાર ગાંધીએ 26 મે 1996 ના રોજ સુપ્રીમ કોર્ટના તત્કાલીન મુખ્ય ન્યાયાધીશ અઝીઝ એલો અહમદીને પત્ર મોકલીને અપીલ કરી હતી. જેને સુપ્રીમ કોર્ટે PIL તરીકે સુનાવણી કરી હતી. કેટલાક અઠવાડિયા પછી, એવું નક્કી થયું કે ઓડિશામાં ભારતીય સ્ટેટ બેંકના લોકરમાં હાજર મહાત્મા ગાંધીની અસ્થિનો બોક્સ ગાંધીના પૌત્રને આપવો જોઈએ.

પછી તેને સંગમમાં વહાવવામાં આવી

1996 ના અંત સુધીમાં અથવા પછીના વર્ષે જાન્યુઆરીમાં તુષારને લાકડાની પેટીમાં રાખેલી રાખ મળી. પછી તે 30 જાન્યુઆરી 1997 ના રોજ અલ્હાબાદ ગયા, જ્યાં તેણે તેને સંગમ પર આ અસ્થિ વહાવી. પરંતુ ગાંધીજીની અસ્થિ કેમ છુપાવવામાં આવી તે આજ સુધી જાણી શકાયું નથી. જો ઓડિશા સરકારે 1950 માં આ કર્યું હોત, તો તેનો હેતુ શું હતો ? તે અંગે હજુ સુધી કોઈ જાણકારી મળી નથી.